Eνα από τα τελευταία μεγάλα θηλαστικά στον ευρωπαϊκό χώρο. Στην Ελλάδα την βρίσκουμε σε έναν αξιόλογο αριθμό κύρια στην ραχοκοκαλιά της Πίνδου και στα βουνά της Ροδόπης.
Τούτο είναι το αποτέλεσμα της ευαισθητοποίησης και του κυνηγετικού κόσμου που οδήγησε στον διπλασιασμό σχεδόν του πληθυσμού της σε μια δεκαπενταετία

Έτσι ενώ το είδος μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 80 κινδύνευε να εκλείψει - αναφορές μιλούσαν για έναν πληθυσμό μεταξύ 90 κ 120 ζώα σήμερα εκτιμάται ότι ο πληθυσμός της προσεγγίζει η έχει ξεπεράσει ελαφρά τα 200 άτομα. Επίσης θετικό είναι και το γεγονός ότι η αρκούδα πια ξεφεύγει από τα γεωγραφικά όρια όπου είχαμε συνηθίσει να την συναντάμε τα προηγούμενα χρόνια και άρχισε να επανεμφανίζεται και σε ορεινές περιοχές όπου είχε εκλείψει από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα.
Αναφορές υπάρχουν για επανεμφάνιση της στον Όλυμπο ενώ η εξάπλωση της φτάνει πια ως τον νομό Ευρυτανίας και Φθιώτιδας.
Αυτό σημαίνει περισσότερα τροφικά αποθέματα για το ζώο και λιγότερη πίεση στις ανθρώπινες δραστηριότητες στις περιοχές οπού την συναντούσαμε παραδοσιακά.

Παράλληλα σημαίνει και λιγότερη συγγενική επιμειξία, που αυξάνει τις γεννητικές ανωμαλίες και κάνει το ζώο ευάλωτο στις διάφορες ασθένειες.
Το γεγονός αυτό δεν σημαίνει πως έχει ξεφύγει ακόμα από τον κίνδυνο της εξαφάνισης και της γενετικής αλλοίωσης.
Ο άνθρωπος με διάφορα μεγάλα τεχνικά έργα που έχουν γίνει ή γίνονται πολλές φορές με ελλιπείς μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων - κατακερμάτισε τον βιότοπο του ζώου του προκαλώντας πρόσθετα προβλήματα στην επικοινωνία και στην εξεύρεση τροφής (μεγάλα φράγματα, μεγάλες οδικές αρτηρίες).
Επίσης με την ανάπτυξη ενός ιδιαίτερα έντονου δασικού οδικού δικτύου στην χώρα μας έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο οι περιοχές δίχως ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα. Θα πρέπει εδώ να τονιστεί πως η ύπαρξη αυτού του ζώου λειτουργεί και ως δείκτης για την υπόλοιπη πανίδα.

Περιοχές όπου συναντάμε αρκούδες είναι ταυτόχρονα από τις πιο πλούσιες περιοχές από άποψη θηραματική, από τους πιο καλούς κυνηγότοπους και αυτό γιατί τούτες οι περιοχές είναι και αυτές που έχουν επηρεαστεί λιγότερο από την έντονη ανθρώπινη οικονομική δραστηριότητα.
Παράλληλα μπορούμε να πούμε πώς το κυνήγι στον χώρο όπου διαβιεί η αρκούδα είναι μια δραστηριότητα που δεν την επηρεάζει, όταν αυτό γίνεται με προσοχή και σύμφωνα με τα από τον νόμο οριζόμενα. Άλλωστε είναι χιλιάδες οι φορές και αναφορές κυνηγών που συνάντησαν αρκούδα κατά την διάρκεια μιας κυνηγετικής εξόρμησης.

Έχει παρατηρηθεί η αρκούδα να μην αντιδράει σε σποραδικούς πυροβολισμούς, ακόμα και αν αυτοί προέρχονται από κοντινό σημείο στο «γιατάκι» της. Ο κίνδυνος που διατρέχει ο κυνηγός είναι από ελάχιστος ως μηδενικός μια και το ζώο αποφεύγει τον άνθρωπο και μόνο αν είναι διωκόμενο, θηλυκό με μικρά, τραυματισμένο μπορούμε να πούμε πως είναι επικίνδυνο.
Είναι ίσως πιθανό να βγει το ζώο σε ένα καρτέρι, οπότε με την τήρηση του γενικού κανόνα "ελέγχουμε και έχουμε ορατότητα με το ζώο πριν πυροβολήσουμε", μας διασφαλίζει από τυχόν άθελα ατυχήματα.
Πολλές φορές ακούγεται πως η αρκούδα είναι ανταγωνιστική στην κυνηγετική δραστηριότητα, πράγμα όμως που ευσταθεί, γιατί αφ' ενός ένα πολύ μικρό ποσοστό της διατροφής της είναι πρωτεΐνη, αφ ετέρου όπως σε όλους τους μεγάλους θηρευτές, η λεία της και σε αυτήν την περίπτωση θα είναι ένα ζώο είτε υπέργηρο, είτε με κάποια φυσιολογική αδυναμία.
Άρα μπορούμε να πούμε πως η αρκούδα λειτουργεί και ως ένας μηχανισμός αυτοκάθαρσης στη φύση.

Αξίζει εδώ να αναφέρουμε πως το 90-95% της διατροφής της αρκούδας είναι φυτά και φρούτα και μόνο το υπόλοιπο 5-10% αποτελείται από πρωτεΐνη που περιλαμβάνει ποντίκια, μυρμήγκια μικρά τρωκτικά, αλλά ταυτόχρονα και κτηνοτροφικό κεφάλαιο, δηλαδή από πρόβατα και κατσίκια, όσο και αγελάδες άλογα και άλλα.
Συμπερασματικά μόνο στο γεγονός πως είναι αδικία οι επόμενες γενιές να μην έχουν την ευκαιρία να συναντάνε στην ελληνική φύση αυτό το τόσο όμορφο και σπάνιο ζώο, ένα ζώο που το έχει τραγουδήσει ο λαός μας, ένα ζώο που η μυθολογία μας το τοποθέτησε κοντά ακόμη και στους θεούς, ένα ζώο τόσο μέσα στην παράδοση μας, αρκεί πια να κάνουμε κάθε προσπάθεια και κάθε θυσία ώστε να διασωθεί, για να μην αποτελεί για τις επόμενες γενεές ένα ον μόνον των διηγημάτων και των παραμυθιών.

Κάποιες επισημάνσεις για το ζώο που έχουν ιδιαίτερη σημασία είναι:

1) Το αρκουδάκι όταν γεννιέται, είναι κοντά στα 350 γραμμάρια, μέσα στο καταχείμωνο και με την μάνα του σε κατάσταση λήθαργου.
Μέσα σε λίγους μήνες και μέχρι το φθινόπωρο θα εκατονταπλασιάσει αυτό το βάρος και θα φτάσει τα 35 με 40 κιλά.

2) Η μάνα κρατάει κοντά της τα μικρά για δυο χρονιά, χρονικό διάστημα κατά το οποίο τα μαθαίνει όλα εκείνα που χρειάζονται για να βρίσκουν της τροφής τους.

3) Τα αρσενικά και τα θρυλικά ζώα ζουν χώρια, κυρίως όταν η θηλυκή έχει μικρά, γιατί το αρσενικό προκειμένου να ζευγαρώσει, σκοτώνει τα μικρά.

4) Η αρκούδα και κυρίως η θηλυκή κατά το χειμώνα πέφτει σε λήθαργο, μια ελαφριά μορφή ύπνου, προκειμένου να μπορέσει να επιβιώσει, ως την άνοιξη όπου θα μπορεί πάλι εύκολα να βρει τροφή. Όλο αυτό το χρονικό διάστημα τρέφεται με το λίπος που έχει αποθηκεύσει κάτω από το δέρμα της. Κατά το διάστημα αυτό πέφτουν οι βιορυθμοί της ώστε να μην καταναλώνει πολύ ενέργεια. Όταν από κάποια αιτία το ζώο ξυπνήσει αυτοί οι ρυθμοί ανεβαίνουν σε κανονικά επίπεδα.
Το άσχημο είναι πώς όσο εύκολα ξυπνάει για κάποιον λόγο, τόσο δύσκολα πέφτει πάλι σε λήθαργο, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει να πεθάνει από ασιτία.
Όπως προ είπαμε μέσα σε αυτήν την κατάσταση λήθαργου η μάνα γεννάει και τα μικρά της τα οποία με ένα έμφυτο ένστικτο βρίσκουν μόνα τους τη θηλή ώστε να τρέφονται. Αν ο χειμώνας όμως δεν έχει ακραία καιρικά φαινόμενα, υπάρχει η δυνατότητα εύρεσης τροφής και αν ο προηγούμενος χρόνος βοήθησε το ζώο να καλύψει τις ανάγκες του σε τροφή, τότε δεν είναι σπάνιο να δούμε ίχνη μετακινήσεων ακόμα και μέσα στα χιόνια

5) Όταν η αρκούδα σηκώνεται στα πίσω ποδιά το κάνει γιατί η όραση της εστιάζει μονό μπροστά προς την μουσούδα, το κάνει δηλαδή για να μπορέσει να δει καλά αυτό που την προσελκύει και όχι για να επιτεθεί.

6) Σε γενικές γραμμές αποφεύγει τον άνθρωπο. Ωστόσο δεν παύει να είναι ένα άγριο ζώο με απρόβλεπτη συμπεριφορά.
Η συμπεριφορά μας απέναντι της πρέπει να είναι επιφυλακτική, να έχουμε πάντα κατά νου τη μεγάλη δύναμη που διαθέτει το ζώο, όταν βρισκόμαστε κοντά του, να δείχνουμε με τις κινήσεις μας υποταγή και να μην το προκαλούμε με έντονες χειρονομίες.

7) Η αρκούδα ζει γύρω στα 25 χρόνια, είναι έντονα κινητική, έχει χώρο μέσα στον οποίο κινείται, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως μέσα σε αυτόν τον χώρο δεν κινούνται και άλλα ζώα.
Οι μετακινήσεις της είναι μεγάλες, μπορεί να είναι ακόμη και αρκετές δεκάδες χιλιόμετρα και παρουσιάζουν ένα χρονικό χαρακτήρα ανάλογα με τα τροφικά αποθέματα της συγκριμένης εποχής του έτους.

Ιωάννης Ισαάκ
Δασοπόνος Επιστημονικός συνεργάτης ΚΟΜΑΘ
ΠΑΝ-ΘΗΡΑΣ