Initial

Back

Ρυθμιστική

Η αποδημία της μπεκάτσας ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗ ΝΟΤΙΑ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΖΩΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Σε μια πρόσφατη μελέτη σχετικά με τη μετανάστευση των μπεκατσών επιλέχτηκε η ανάλυση των στοιχείων μερικών μπεκατσών που θηρεύτηκαν σε αυτή την κυνηγετική σεζόν και φορούσαν δαχτυλίδι. Γι' αυτό αν θέλουμε το κυνήγι να είναι βιώσιμο, πρέπει να παρέχει τα απαραίτητα δεδομένα για την κατάρτιση στατιστικών στοιχείων (σύμφωνα με τις οδηγίες που εκδίδονται από τον επιστημονικό κόσμο, έτσι ώστε να «τυποποιηθούν», για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τις σχετικές μελέτες) ώστε να εμβαθύνουμε τη γνώση μας για το είδος. Γνωρίζοντάς το, θα το προστατεύσουμε, θα το διατηρήσουμε και θα μπορέσουμε να συνεχίσουμε να το κυνηγάμε στο διηνεκές. Μόνιμες περιοχές Μπεκάτσας Λίγες είναι οι περιοχές όπου η μπεκάτσα βρίσκεται όλο το χρόνο ως επιδημητικό είδος, δηλαδή αναπαράγεται και διαχειμάζει, όλες στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα βρίσκονται στα Πυρηναία, Β Ισπανία, μεγάλο μέρος της Γαλλίας, του Βελγίου, της Ολλανδίας και στο δυτικό τμήμα της Γερμανίας. Επίσης στο μεγαλύτερο τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας. Καλοκαιρινές περιοχές αναπαραγωγής Πλην των προαναφερθεισών μονίμων περιοχών, η μπεκάτσα έρχεται να αναπαραχθεί μόνο τα καλοκαίρια και σε εκτεταμένες περιοχές της Σκανδιναβίας, της Β Ισπανίας και Β Ιταλίας, όλης σχεδόν της Κ. Ευρώπης και της Ρωσίας, καθώς και σε διάσπαρτους θύλακες στα Βαλκάνια (Ρουμανία, Βουλγαρία, τέως Γιουγκοσλαβία). Το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού αναπαράγεται στη Ευρώπη και, από αυτό, το 90% περίπου στην Ευρωπαϊκή Ρωσία και τη Σκανδιναβία. Στη Ασία, η καλοκαιρινή αναπαραγωγή πραγματοποιείται στην περιοχή του Καυκάσου, όλη την Κ Σιβηρία, το Β Καζακστάν, τη ΒΔ και ΒΑ Κίνα, την περιοχή των ορέων Αλτάι, την Καμτσάτκα και τη Β Ιαπωνία. Επίσης σε μία λεπτή ζώνη που ξεκινάει από το Β Πακιστάν και μέσω των Ιμαλαΐων, καταλήγει στο Ασσάμ και τη Β Μιανμάρ Περιοχές διαχείμασης Εκτός από τις μόνιμες περιοχές, η μπεκάτσα διαχειμάζει ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος όπου αναπαράγεται. Έτσι, οι βορειοευρωπαϊκοί αναπαραγόμενοι πληθυσμοί κατεβαίνουν νότια, από τη Δανία, τα Βρετανικά νησιά και τις ακτές της Μάγχης, προς την Ιβηρική και τη ΒΔ Αφρική (Μαρόκο, Αλγερία), τα Κανάρια και τις Αζόρες, ενώ οι κεντρικοί και ανατολικοί πληθυσμοί, έρχονται στην Ιταλία, τα Βαλκάνια, τα μεγάλα νησιά της Μεσογείου και περνάνε απέναντι στη Β Αφρική (Αλγερία, Τυνησία, Λιβύη και Αίγυπτο), τη Μικρά Ασία, τη Μαύρη Θάλασσα και θύλακες στην Εγγύς Ανατολή. Οι μεγάλοι κεντροασιατικοί πληθυσμοί διαχειμάζουν, πάλι ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος αναπαραγωγής, στο Β Ιράκ, το Β Ιράν, το Πακιστάν την Δ και Ν Ινδία, τη Σρι Λάνκα, την Ινδοκίνα, την Ταϊβάν και τη Ν Ιαπωνία, όπου και βρίσκονται τα ανατολικά όρια των περιοχών διαχείμασης Μεταναστευτική συμπεριφορά Σύμφωνα με την Wetlands International και, όσον αφορά στη μεταναστευτική τους συμπεριφορά, οι μπεκάτσες μπορούν να χωριστούν σε δύο κύριους διακριτούς πληθυσμούς: ένα πληθυσμό που αναπαράγεται δυτικά των Ουραλίων, που μεταναστεύει μέσω Δ και Ν Ευρώπης στην Β Αφρική και, ένα πληθυσμό που αναπαράγεται ανατολικά των Ουραλίων και διαχειμάζει στη ΝΔ Ασία. Οι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί που διαχειμάζουν στα Βρετανικά νησιά και την Ιρλανδία, προέρχονται κατά 37% από τη Ρωσία και τη Λεττονία, κατά 25% από τη Φινλανδία, κατά 12% από τη Σουηδία και, κατά 10% από τη Νορβηγία, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2007. [9] Το είδος είναι επιδημητικό στα νησιά του Ατλαντικού (Κανάρια, Αζόρες) (Hayman et al. 1986, del Hoyo et al. 1996), αλλά κατά τα άλλα είναι έντονα μεταναστευτικό (Hayman et al. 1986, del Hoyo et al. 1996). Η ανοιξιάτικη μετανάστευση ξεκινάει στα τέλη Φεβρουαρίου (Ferrand et al.), με την έναρξη της αποδημίας να είναι στενά συνδεδεμένη με τη θερμοκρασία και, η άφιξη στους τόπους αναπαραγωγής είναι μεταξύ Μαρτίου και μέσων Μαΐου. Στην Ευρώπη, το είδος αναπαράγεται από το τέλος Φεβρουαρίου μέχρι τον Ιούλιο (del Hoyo et al. 1996). Η φθινοπωρινή μετανάστευση προς τα εδάφη διαχείμασης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους πρώτους παγετούς του χειμώνα (π.χ. από τον Οκτώβριο έως Νοέμβριο) (del Hoyo et al. 1996). Το είδος είναι συνήθως μοναχικό και συνήθως μεταναστεύει μεμονωμένα ή σε ομάδες των 5-6 ατόμων (Snow και Perrins 1998). Τα άτομα μπορούν επίσης να συγκεντρώνονται σε μεγαλύτερες ομάδες, ανάλογα με την τοπογραφία και τις καιρικές συνθήκες της περιοχής, ειδικά όταν μεταναστεύουν δια μέσου της ξηράς, ή όταν η τροφή και οι χώροι προφύλαξης είναι περιορισμένα (Snow και Perrins 1998). Τυχαίοι, περιπλανώμενοι επισκέπτες έχουν αναφερθεί μεταξύ άλλων από την Ισλανδία, τη Γροιλανδία και το Γιβραλτάρ, την Ιορδανία, το Μπαχρέιν, το Ομάν και τις Φιλιππίνες, τον Καναδά και τις ΗΠΑ. Όμως, τα μειονεκτήματα της μετανάστευσης είναι σημαντικά, διότι το ταξίδι προς τα μικρότερα γεωγραφικά πλάτη είναι μια υπόθεση γεμάτη κινδύνους, κάτι που οφείλεται στην κατανάλωση ενέργειας, στην έκθεση σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες, στην εξάντληση και την αυξημένη πιθανότητα θήρευσης. Πράγματι, έχει διαπιστωθεί ότι περισσότερα από τα μισά πτηνά δεν επιστρέφουν ξανά.. Στην Ελλάδα, η μπεκάτσα είναι χειμερινός επισκέπτης (Οκτώβριο έως Μάρτιο), καθώς και διαβατικό πτηνό κατά τη μετανάστευση Βιότοπος Τυπικός φυσικός οικότοπος της μπεκάτσας Ένα γενικό στοιχείο για την επιλογή ενδιαιτήματος του πτηνού, αποτελεί η αφθονία και κατανομή της βασικής τροφής τους, των γαιοσκωλήκων, καθ' όλη τη διάρκεια του έτους (Johnsgard 1981). Στην Ελλαδα Η άφιξή της στον Ελλαδικό χώρο εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στις βόρειες χώρες, ενώ για την παραμονή της στη χώρα κατά το πέρασμά της σπουδαίο ρόλο παίζουν οι πρόωρες βροχοπτώσεις που σημειώνονται στη χώρα μας. Για να μεταναστεύσουν οι μπεκάτσες δεν συγκεντρώνονται όλες μαζί. Η κάθε μία είναι από μόνη της έτοιμη ν' αποδημήσει σύμφωνα με το ένστικτό της. Η μπεκάτσα οδηγός -που είναι πάντα πιο παλιό πουλί- ξεκινάει πρώτη και οι υπόλοιπες, που είναι έτοιμες να ταξιδέψουν παρακολουθούν το πέρασμα του οδηγού και ξεκινούν να ταξιδεύουν μαζί της. Έτσι μαζεύονται 5-6 πουλιά μαζί και συνεχίζουν το ταξίδι τους. Σε περίπτωση που σκοτωθεί ο οδηγός, τότε κάποιο άλλο "έξυπνο" πουλί τίθεται επικεφαλής της πτήσης. Οι πρώτες μπεκάτσες, "πρώιμες" μπεκάτσες, όπως συνηθίζουν να τις αποκαλούν οι κυνηγοί φτάνουν στην Ελλάδα στα μέσα Οκτώβρη. Είναι συνήθως νεαρά πουλιά που μετακινούνται νοτιότερα από τους τόπους αναπαραγωγής, άσχετα με τις καιρικές συνθήκες και την θερμοκρασία. Το κύμα αυτό των πουλιών διασκορπίζεται σε όλη την Ελλάδα και φτάνει έως τα νησιά, διαλέγοντας προσωρινά προσφιλείς τοποθεσίες που κρατούν υγρασία από νερά πρώιμων βροχών, ή σε ρέμματα που τρέχουν όλο το χρόνο ή σε ποτιστικές καλλιέργειες. Επίσης τις συναντάμε κυρίως σε βορινές δασωμένες πλαγιές και σχετικά μεγάλα υψόμετρα. Τις συναντάμε σχεδόν παντού, κυρίως όταν έχουν προηγηθεί έντονες βροχοπτώσεις, ενώ σε περιόδους ξηρασίας θα τη βρούμε σε υγρά βαλτώδη σημεία. . Όλα τα θηράματα όμως δεν έχουν την ίδια αντοχή στις θερμικές διακυμάνσεις και είναι φυσικό οι ισχυρές αυξομειώσεις της θερμοκρασίας και οι απότομες μεταβολές των καιρικών συνθηκών να επηρεάζουν κατά διαφορετικό τρόπο τη μετανάστευση τους. Οι πρώιμοι παγετοί που σημειώνονται στις βόρειες χώρες της Ευρώπης αναγκάζουν τις μπεκάτσες να μετακινηθούν σε νοτιότερες περιοχές νωρίτερα απ' ότι συνήθως . Έτσι ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στις βόρειες περιοχές αναπαραγωγής, ξεκινούν και οι αποδημίες τους. Η μπεκάτσα ταξιδεύει πάντα βράδυ και σε μικρές ομάδες που δεν ξεπερνούν τα πέντε ή έξι πουλιά. Η μέγιστη απόσταση που μπορεί να πετάξει τη βραδιά είναι 300 χλμ. το πολύ. Σημαντικό ρόλο στην αποδημία της μπεκάτσας παίζουν οι κατευθύνσεις και οι εντάσεις των ανέμων που επικρατούν στην περιοχή απ' όπου θα ξεκινήσουν το ταξίδι τους, καθώς και σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Συνήθως τα αποδημητικά πουλιά στις φθινοπωρινές αποδημίες τους ταξιδεύουν με βόρειους κυρίως ανέμους. Η μπεκάτσα ταξιδεύει με ξάστερο ουρανό και κυρίως με βορειοανατολικούς, βορειοδυτικούς ή ακόμη και δυτικούς ανέμους ασθενών κυρίως εντάσεων χωρίς ρεύματα κρύου μόνο και μόνο για να την βοηθάει στο ταξίδι τους. Εάν η ένταση του ανέμου είναι χαμηλή και έχει νότιες διευθύνσεις τα ταξίδια της βελουδομάτας είναι ελάχιστα, ενώ σε περίπτωση πολύ μεγάλων εντάσεων συνήθως δεν έχουμε μετακινήσεις. Στην περίπτωση όμως που αποφασίζουν να πετάξουν, πετούνε σε χαμηλό ύψος για να αποφύγουν τη μεγάλη σφοδρότητα του ανέμου. Σε σπάνιες περιπτώσεις, συναντάμε μπεκάτσες όταν οι άνεμοι πνέουν από νότιες διευθύνσεις. Δεν πρέπει να ξεγελαστούμε όμως, διότι μερικά χιλιόμετρα πιο πέρα οι διευθύνσεις του αέρα μπορεί να είναι οι ιδανικότεροι για τις μετακινήσεις της. Θα την βρούμε συχνά σε χωράφια με λαχανικά ή σε δενδρότοπους οπωροφόρων που ποτίζονται, γιατί αυτοί οι τόποι της εξασφαλίζουν τροφή. Εκεί θα πρέπει την εποχή αυτή να την ψάξει ο κυνηγός, έχοντας πάντα υπ'όψη οτι η μπεκάτσα είναι πουλί που αγαπάει την υγρασία και τις χαμηλές θερμακρασίες ( οχι κάτω απ'το 0 C ). Θα την βρούμε επίσης σε μεγάλα υψόμετρα, σε δάση πλατύφυλλων με μεγάλα ξέφωτα που έχουν αρκετή ηλιοφάνεια και χαμηλή βλάστηση από θάμνους ή φτέρες, εάν έχουν προηγηθεί αρκετές βροχές που έχουν "προετοιμάσει" κατάλληλα το έδαφος για την αγαπημένοι της τροφή, τα σκουλήκια τα οποία ανεβαίνουν κοντά στην επιφάνεια του εδάφους ή τρέφονται με τα φύλλα των δασικών ειδών που έχουν πέσει στο έδαφος. Με βοριάδες και κρύο προτιμά τις προφυλαγμένες τοποθεσίες, ενώ με νότιους και υγρούς, τα ψηλώματα και τις πλαγιές με βόρειο προσανατολισμό. Αργότερα κατά τις 15 του Νοέμβρη, όταν η θερμοκρασία πέφτει αρκετά στην Βόρεια Ευρώπη και Ασία, ξεκινά το κύριο κύμα της μετανάστευσης. Αυτή την εποχή και στην Ελλάδα συνήθως έρχονται τα πρώτα γερά κρύα και πολλές φορές και τα χιόνια στα μεγάλα υψόμετρα. Οι μπεκάτσες που έρχονται τώρα είναι όλων των ηλικιών και κατευθύνονται σε γνωστούς τους τόπους διαχείμασης, ανάλογα με τον καιρό της ημέρας. Από μετρήσεις, στην Γαλλία κυρίως, έχει διαπιστωθεί ότι η ημερήσια μετακίνηση της μπεκάτσας μπορεί να φτάσει στην απόσταση των 400-500 χιλιομέτρων ανάλογα με τον άνεμο, γίνεται σχεδόν πάντα τις νυχτερινές ώρες (χωρίς να αποκλείονται την ημέρα) για την αποφυγή των εναέριων άρπαγων. Τα πουλιά θα παραμείνουν στις ίδιες τοποθεσίες εάν βρούν τις ιδανικές συνθήκες για τροφή και κάλυψη, χωρίς μεγάλη ενόχληση από θηρευτές όλων των κατηγοριών. Θα μετακινηθούν όμως εάν προκύψει παρατεταμένος παγετός ή ακόμα και συνεχόμενες ημέρες πολύ χαμηλών θερμοκρασιών. Το περίεργο είναι οτι η μετακίνηση αυτή, γίνεται πολλές φορές μαζικά λίγες ημέρες, ή ακόμα και μόνο μία ημέρα πριν ξεσπάσει η κακοκαιρία. Το αλάνθαστο ένστικτο του "μετεωρολόγου" λειτουργεί σαν καμπανάκι κινδύνου και τις σπρώχνει για μετακίνηση σε ηπιότερα κλίματα προς αναζήτηση ευκολότερων συνθηκών διατροφής. Τα σκουλήκια μετακινούνται σε μεγαλύτερο βάθος όσο πέφτει η θερμοκρασία για να αποφύγουν την κατάψυξη του υγρού τους σώματος και η επιφάνεια του εδάφους σκληραίνει υπερβολικά για την μύτη της μπεκάτσας. Εάν όμως υπάρχουν σχετικά κοντά στη περιοχή που έχει διαλέξει η μπεκάτσα για διαχείμαση, περιοχές με τρεχούμενα νερά και μικρά ρέματα προφυλαγμένα από τον παγετό και με ικανοποιητική βλάστηση για την κάλυψη, δεν θα μετακινηθεί πολύ μακριά και θα προτιμήσει να παραμείνει στην περιοχή, παραμένοντας εκεί για όσες ημέρες κρατήσει η κακοκαιρία. Ένας “ανεξήγητος” λόγος κάνει όλες τις μπεκάτσες να προτιμούν το ίδιο ακριβώς τμήμα του βιότοπου για την ημερήσια παραμονή τους, έστω και αν σχεδόν όλη η περιοχή μοιάζει στα μάτια του κυνηγού. Η ίδια "γωνιά" το ίδιο "χωράφι" θα φιλοξενεί κάθε χρόνο μπεκάτσες αν οι καιρικές συνθήκες είναι παρόμοιες. Κατά μία άποψη η εξήγηση αυτού το φαινομένου είναι ότι μεγάλα πουλιά σε ηλικία οδηγούν τα νεότερα κάθε χρονιάς, όχι μόνο στα ίδια ενδιαιτήματα, αλλά και στις ίδιες θέσεις των ενδιαιτημάτων . Οπότε αν κάποιο πουλί χαθεί για τον όποιο λόγο κάποιο άλλο καταλαμβάνει την θέση του συνήθως . Σε περιόδους που επικρατούν πολύ δυσμενείς καιρικές συνθήκες οι μπεκάτσες κατεβαίνουν πολύ χαμηλά, μέχρι δίπλα στη θάλασσα και βρίσκουν καταφύγιο στις καλυμμένες με βλάστηση περιοχές, σε πουρναρότοπους, στις όχθες ποταμών, σε ελαιώνες κ.α. Εκεί λοιπόν που η μπεκάτσα είναι πολύ ευάλωτη πρέπει να γίνει σωστή κυνηγετική διαχείριση και αν το απαιτεί η περίσταση να απαγορευτεί το κυνήγι της προς διαφύλαξη της διατήρησης των πληθυσμών της από υπερβολική θνησιμότητα είτε λόγω καιρικών συνθηκών είτε λόγω ευκολίας της κυνηγετικής κάρπωσης. Μην ξεχνάμε ότι αυτοί οι πληθυσμοί που επισκέπτονται την πατρίδας μας , είναι οι γεννήτορες των νέων γενεών του είδους και είναι αυτοί που θα οδηγήσουν τα νεώτερα πουλιά στην πατρίδας μας προς την εδώ διαχείμαση…. Μία μελέτη στην Ιταλία Τέλος Σεπτεμβρίου του 2014 και στην Ιταλία: έχει κατέβει ένα ρεύμα κρύου πολικού αέρα. Ορισμένες περιοχές της Βόρειας Ρωσίας και της Σιβηρίας παγώνουν. Τις ίδιες μέρες διακρίνονται μπεκάτσες στο Τρεντίνο αλλά ακόμη και στον Βεζούβιο! Να είναι εκείνες; Είναι η ερώτηση που πολλοί κάνανε. Είναι δυνατόν; Μεγάλη κίνηση από τσίχλες και φάσσες, και το πρώτο μπάσιμο της μπεκάτσας γύρω στις 4 Οκτωβρίου στις Αλπεις και στα Βόρεια Απένινα. Περιπτώσεις πάγου του εδάφους είχαμε μόνο στα εδάφη πιο κοντά στον πολικό κύκλο, ενώ νοτιότερα, στα σημαντικότερα μέρη ωοτοκίας και στους ρωσικούς και ηπειρωτικούς σταθμούς αναχώρησης, το κλίμα ήταν πάντα πιο ήπιο. Τα τελευταία χρόνια έχουμε διαπιστώσει ότι οι συναντήσεις στην Ιταλία, πριν από τον Οκτώβριο, αφορούν ντοπιάρικες μπεκάτσες που γεννήθηκαν στην περιοχή των Αλπεων. Επιβεβαιώνοντας τις ολοένα και συχνότερες αναφορές για μπεκάτσες που εμφανίζονται όλο τον χρόνο σε όλη την ιταλική χερσόνησο και όχι μόνο στα βόρεια. Αλλά αυτήν τη φορά, παρατηρώντας τη συμπεριφορά στο έδαφος, μπορούμε να πούμε ότι οι πρώτες μπεκάτσες του 2014 που καρπώθηκαν στην Ιταλία ήταν από μεταγαμήλια αποδημία, δηλαδή του περάσματος... του μπασίματος. Η πρόωρη άφιξή τους στη χερσόνησο ήταν αποτέλεσμα μιας μακράς διαδρομής, για ένα είδος που κάνει μια μετανάστευση που ορίζεται από τους ορνιθολόγους ως μεσαίας ή μικρής εμβέλειας. Σύντομη αποδημία Ας θυμηθούμε ότι οι αποδημίες μεγάλης εμβέλειας είναι αυτές που διασχίζουν τον Ισημερινό, σίγουρα δεν είναι αυτή η περίπτωση της μπεκάτσας. Συνήθως οι μπεκάτσες που γεννιούνται στη Βόρεια Σκανδιναβία και διαχειμάζουν σε Σκοτία - Ιρλανδία εκτελούν μια σύντομη αποδημία. Ξέρουμε ότι οι μπεκάτσες που γεννήθηκαν σε πιο βορειοανατολικά εδάφη κάνουν μια μεταναστευτική διαδρομή μέσου τύπου, με στόχο τη διαχείμαση σε χώρες της Μεσόγειου, ίσως και της Βόρειας Αφρικής. Οσες γεννήθηκαν σε χαμηλό ηπειρωτικό γεωγραφικό πλάτος (Κεντρική και Νότια Ρωσία) κάνουν ένα σύντομο ταξίδι, ξεχειμωνιάζοντας στη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ελλάδα αλλά και τη Μαύρη Θάλασσα. Αλλά είναι πάντα έτσι; Οχι. Γιατί, εκτός από όλες αυτές τις διαφορετικές στρατηγικές μετανάστευσης, είναι αναγκαίο να προστεθεί η λεγόμενη μετανάστευση με απόρριψη και μια αυξανόμενη ενδημικότητα της μπεκάτσας σε επιλεγμένους τόπους. Ατομική επιλογή Η βιολογία και η συμπεριφορά της στο φυσικό περιβάλλον θα μας δώσει μια εξήγηση. Η μεταγαμιαία μετανάστευση, ή το πέρασμα του φθινοπώρου, ενεργοποιείται σε κάθε μπεκάτσα, από την αντίληψη της φωτοπεριόδου. Κάθε μπεκάτσα αποφασίζει τη μετανάστευσή «της». Ξεκινά με την υπερφαγία για να αποθηκεύσουν λίπος και να πετύχουν ένα βάρος κατάλληλο για την πτήση. Να αναστείλουν την αλλαγή των φτερών και να επικεντρωθούν στην αναχώρηση. Αλλά δεν αναχωρούν όλες. Το γεγονός ότι το συγκεκριμένο είδος έχει τις ατομικές στρατηγικές επιβίωσης και προσωπικές γνώσεις και εμπειρίες, κάνει την κάθε μπεκάτσα να αποφασίζει για τη μετανάστευσή της με πλήρη ανεξαρτησία: ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και την περιοχή φωλεοποίησης. Αν και μερικοί ισχυρίζονται ότι τις έχουν δει πολλές μαζί, η μπεκάτσα δεν ζει σε μεγάλες ομάδες, δεν έχει κοινωνικές συμπεριφορές. Επομένως, δεν ωφελείται από την αλληλεγγύη του σμήνους, ούτε από τη βοήθεια των γονιών για να αποφασίσει πότε, πού και πώς θα ξεκινήσει. Δεν υπάρχει σμήνος μπεκάτσας όπου ένα θηλυκό είναι ο αρχηγός του σμήνους και αναλαμβάνει την ευθύνη της πορείας και της κατεύθυνσης, όπου τα νεαρά πουλιά γλιτώνουν το ζόρι πετώντας στα ίχνη των γονέων. Η μπεκάτσα δεν θα γνωρίσει ποτέ τον πατέρα, γιατί είναι πολυγαμικός και απουσιάζει από τη γονική μέριμνα. Στη συνέχεια, θα απομακρυνθεί πολύ γρήγορα και από τη μητέρα και θα μεγαλώσει μόνο ή με τα συνομήλικα άτομα των γειτονικών φωλιών. Κανείς δεν τους λέει πότε να μεταναστεύσουν. Μόνο ο ρυθμός του δικού τους βιολογικού ρολογιού ενεργοποιείται με τη διάρκεια του φωτός. Κανείς δεν τους λέει πού να πάνε, μόνο ένα μήνυμα σκιαγραφημένο από το μαγνητικό πεδίο μπροστά στα μάτια της, με τις λέξεις «πήγαινε από βορειοανατολικά προς τα νοτιοδυτικά». Αυτός είναι ο εξοπλισμός επιβίωσης που προσφέρεται στα νεαρά πουλιά, δηλαδή στις μπεκάτσες που γεννήθηκαν το έτος της πρώτης μετανάστευσής τους. «Αλματα κριαριού» Πρόωρες ή αργοπορημένες, φθάνουν στην Ιταλία από τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο. Ετσι φαίνεται, ότι τα νεαρά πουλιά δεν ξεκινούν όλα την ίδια χρονική στιγμή. Εξαρτάται από το γεωγραφικό πλάτος της γέννησης. Τα νεαρά πουλιά που γεννήθηκαν πιο βόρεια αναχωρούν πρώτα και ξεπερνούν τα άλλα που γεννήθηκαν νοτιότερα. Για την ακρίβεια πετούν από πάνω τους και εκτελούν αυτήν τη μετανάστευση που ονομάζεται «άλματα κριαριού». Κάνοντας αρκετές στάσεις στη διάρκεια της μετανάστευσης, να το θυμάστε αυτό, άγνωστες για τα νέα πουλιά, όπως είναι άγνωστοι σε αυτά ο ήχος των κουδουνιών και του μπίπερ, του λαχανιάσματος των σκυλιών και ο ρυθμός των βημάτων μας. Κάθε μπεκάτσα αποφασίζει πότε να κάνει στάση ανάλογα με τους παράγοντες ανεύρεσης τροφής, για να αντλεί ενέργεια για την αντιμετώπιση των περαιτέρω προορισμών. Αδιαφορώντας για οποιαδήποτε ανθρώπινη διατάραξη με γνώμονα το τοπικό κλίμα και τις διαταραχές που επηρεάζουν την απόδοση της πτήσης. Υπάρχει, βέβαια, η έλλειψη εμπειρίας και μόνο το ένστικτο στηρίζει τα νέα πουλιά. Οπως και τους ενήλικες τους διασώζει η εμπειρία, τουλάχιστον ενός έτους, η οποία τους έκανε να επιβιώσουν σε δύο μεταναστεύσεις... Η εμπειρία Η ενήλικη μπεκάτσα γνωρίζει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε, την προηγούμενη χρονιά, τους έμπειρους μπεκατσοκυνηγούς που συνάντησε και τους ξεγέλασε και το θυμάται αυτό καλά. Βασίζεται κυρίως στις... αναφορές του ουρανού (θέση των άστρων και των πλανητών) και θυμάται τις περιοχές που βρίσκονται στην επιφάνεια της γης (διαβάσεις, κορυφές, μονοπάτια λίμνες και ποτάμια). Ετσι, επιστρέφει πιστά στα ίδια μέρη, κάθε εποχή και όλο και πιο πονηρή, από πέρυσι. Αποδημία σε απόρριψη Πέρυσι, 1η Νοεμβρίου 2014. Στα Απένινα της Φλωρεντίας βρέθηκε μια μπεκάτσα στην οποία έβαλαν δαχτυλίδι στην Κορσική! Ενα ενήλικο άτομο με τουλάχιστον δύο χρόνια ζωής, άλλα δύο που πέρασε από τον Ιανουάριο του 2012, το έτος της δακτυλίωσής της. Μια μπεκάτσα, τουλάχιστον τεσσάρων χρονών, που τη θήρευσαν κατά τη συνηθισμένη μεταναστευτική πορεία της που αντιστοιχεί στον παραδοσιακό διάδρομο βόρρεια-νοτιοανατολικά-δυτικά από τη Ρωσία διασχίζει την Ουγγαρία και την Κροατία. Η προσγείωση στην Τοσκάνη αυτήν τη φορά δεν της έφερε τύχη και δεν μπόρεσε να φτάσει στην πολυαγαπημένη της Κορσική. Η Σαρδηνία και η Κορσική είναι δύο ιδανικές περιοχές διαχείμασης του είδους, ιδιαίτερα των ενηλίκων, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τους κλιματικούς παράγοντες που διαταράσσουν τη διαδρομή. Η Σαρδηνία είχε μια μεγάλη εισβολή ενήλικων πουλιών τον Ιανουάριο του 2014 επιβεβαιώνοντας την παρατεταμένη διαμονή των ίδιων μπεκατσών σε ζώνες που βρίσκονται πιο κοντά στις περιοχές αναπαραγωγής. Είναι κυρίως τα ενήλικα αρσενικά που συμπεριφέρονται έτσι. Προσπαθούν να παραμείνουν όσο το δυνατόν περισσότερο κοντά στα μέρη που θα κυριαρχήσουν για την αναπαραγωγή. Πρόκειται για ένα εξελικτικό σχέδιο για να γλιτώσουν από τις δυσκολίες και τους κινδύνους της μετανάστευσης, αποτέλεσμα της εμπειρίας από τις νέες κλιματικές αλλαγές που έχουμε καταγράψει στην Παλαιοαρκτική. Αυτή η συμπεριφορά των ενήλικων αρσενικών ονομάζεται μετανάστευση σε απόρριψη. Οπου ο όρος απόρριψη θεωρείται ως μια συμπεριφορά σχεδόν τεμπέλικη επειδή δεν ακολουθούν την ευφορία της μετανάστευσης των νεαρών πουλιών. Μιλάμε μόνο για τα ενήλικα αρσενικά, επειδή τα ενήλικα θηλυκά φαίνεται να υιοθετούν μια άλλη στρατηγική που απαιτεί να φύγουν νωρίτερα, ίσως για να φτάσουν πιο γρήγορα και με λιγότερο κίνδυνο στις περιοχές διαχείμασης. Εν ολίγοις: «οι μητέρες και οι γιαγιάδες» υποβάλλονται σε μακρινά ταξίδια με πολλές μεταναστευτικές στάσεις. «Οι πατεράδες και οι παππούδες» παραμένουν όσο είναι δυνατόν περισσότερο στις ευτυχισμένες περιοχές του ζευγαρώματος και των γαμήλιων παρελάσεών τους. Ως εκ τούτου, η προγαμιαία μετανάστευση θα μειωθεί και θα καταλαμβάνουν πιο γρήγορα τις περιοχές όπου θα συχνάζουν τα θηλυκά, υπερασπίζοντάς τα σθεναρά από τον ανταγωνισμό: κυρίως των νέων αρσενικών, που έγιναν ενήλικοι μετά την πρώτη προγαμήλια μετανάστευσή τους. Αυτή η μετανάστευση «στην απόρριψη» ευνοείται από τουλάχιστον τρεις παράγοντες. Πρώτος έχει να κάνει με την επιγενετική, όρος φαινομενικά δύσκολος, αλλά αυτό δεν είναι άλλο από την αλληλεπίδραση των γονιδίων και της εμπειρίας. O δεύτερος παράγοντας έχει να κάνει με την ίδια τη βιολογία του ενήλικου αρσενικού: πιο ανθεκτικοί στη μείωση των θερμοκρασιών και πιο έμπειροι στην εύρεση τροφής. Τρίτος και τελευταίος παράγοντας είναι ακριβώς εκείνος της επίδρασης του κλίματος. Δηλαδή ο ενήλικος μπορεί να είναι πονηρός, τεμπέλης και ιδιαίτερα έξυπνος ξέροντας να τρέφεται ακόμα και σε δύσκολες συνθήκες, αλλά όταν το έδαφος παγώνει και δεν θέλει να λιμοκτονήσει, θα πρέπει υποχρεωτικά να μεταναστεύσει. Κλιματικές αλλαγές Η τάση του κλίματος στη Παλαιοαρκτική, εδώ τουλάχιστον και μια δεκαετία, δείχνει ότι η παγωνιά δεν διαρκεί πολύ. Τα μεγάλα κύματα του πολικού κρύου που σκληραίνουν τα εδάφη παγώνοντας το χιόνι, εμφανίζονται όλο και πιο σπάνια και αναβάλλονται στον αργοπορημένο χειμώνα και συχνά αντιστρέφονται από τις απότομες αυξήσεις της θερμοκρασίας. Η άνοδος της θερμοκρασίας έχει ανοίξει τεράστιες ζώνες πέρα από τις Αλπεις που ήταν αφιλόξενες πριν από λίγα χρόνια για την μπεκάτσα. Υπάρχει μια ζώνη που ξεκινάει από την Αυστρία προς την Τσεχία και από τη Σλοβακία στην Ουγγαρία, κατάλληλη για παρατεταμένη διαμονή. Αυτό διαπιστώθηκε μόλις τον περασμένο Νοέμβριο. Οι μπεκάτσες έχουν μετακινηθεί από τη Ρωσία, αλλά δεν έχουν μπει στη Μεσόγειο, σταματώντας σε περιοχές που έγιναν ευνοϊκές για να τραφούν και με λιγότερη όχληση από ανθρώπινες δραστηριότητες. Πρόσφατα, ορισμένες από αυτές τις μπεκάτσες φαίνεται ότι έχουν αποφασίσει να μη μετακινούνται πια επιλέγοντας τη μονιμότητα. Από το επόμενο έτος,η Ελβετία, στα γαλλόφωνα καντόνια της, θα ξεκινήσει μια λεπτομερή μελέτη των ενδημικών μπεκατσών της. Μέχρι σήμερα, είναι γνωστές και απογραφόμενες ως ενδημικές μπεκάτσες στην Κεντρική Γαλλία και την Ιρλανδία, καθώς και ορισμένες που αφορούν τις ενδοχώριες κοιλάδες των ιταλικών Αλπεων. Το υγρό τροπικό κλίμα που πλήττει την Ιταλία, αν καταλήξει τα επόμενα χρόνια ως μια σταθερή τάση, μετατρέποντας τον βαρύ χειμώνα και το ξηρό καλοκαίρι σε μια και μοναδική βροχερή εποχή, σίγουρα θα ευνοήσει το φαινόμενο της μονιμότητας της μπεκάτσας σε ορισμένες ιταλικές περιοχές. Από τη στιγμή που είναι καθορισμένες οι αρχές της φωτοπεριόδου και των ευνοϊκών ή των δυσμενών εδαφών για τη διαθεσιμότητα τροφής, θα πρέπει να εξετάσουμε τις κλιματικές διαταραχές που τις αναγκάζουν να αλλάζουν τις μεταναστευτικές οδούς. Η μπεκάτσα μεταναστεύει τη νύχτα επειδή ο άνεμος κοπάζει. Προτιμά ξάστερες νύχτες, ενώ η συννεφιά δεν τη φοβίζει. Η έντονη βροχή, αντίθετα, και η ομίχλη είναι παράγοντες που αναστέλλουν την πτήση της. Ενώ οι έντονες διαταραχές του ανέμου, όπως ο βόρειος άνεμος και οι αντίθετοι άνεμοι όπως ο σιρόκος, την κάνουν να αλλάξει την κατεύθυνσή της. Οταν κάθε μπεκάτσα έχει την εμπειρία της, οι αιφνίδιες κλιματικές αλλαγές επηρεάζουν το σύνολο του πληθυσμού. Γι' αυτό αν θέλουμε το κυνήγι να είναι απολύτως βιώσιμο, πρέπει να παρέχει τα απαραίτητα δεδομένα για την κατάρτιση στατιστικών στοιχείων, ώστε να μας δώσει την ευκαιρία να εμβαθύνουμε τη γνώση μας για το είδος αυτό... Μέτρα διαχείρισης Στη Γαλλία, οι πληθυσμοί διαχείμασης και αναπαραγωγής παρακολουθούνται από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 (Ferrand et al 2006). Το φθινόπωρο και το χειμώνα, η παρακολούθηση αυτή βασίζεται σε δεδομένα που συλλέγονται από κυνηγούς και δακτυλιώσεις. Την άνοιξη, η παρακολούθηση αυτή βασίζεται στις απογραφές του ρόντινγκ των αρσενικών (βλ. Αναπαραγωγή-Τελετουργικό), από ένα δίκτυο 400 παρατηρητών. Η ετήσια επιτυχία της αναπαραγωγής υπολογίζεται από την ανάλυση των φτερών που συλλέγονται από τους κυνηγούς, κυρίως στη Γαλλία (Ferrand et al., 2006) και τη Δανία (Clausager 2006) και από τις δακτυλιώσεις (5.000 άτομα κάθε χρόνο στη Γαλλία). Στη Βρετανία η κατάλληλη μέθοδος μέτρησης των πτηνών χρησιμοποιεί δεδομένα από το εποχικό ρόντινγκτων αρσενικών (Hoodless et al. 2006). Διαπιστώθηκε ότι, οι καλύτεροι μήνες για την καταμέτρηση είναι ο Μάιος και ο Ιούνιος, και ότι η ανίχνευση του 83% των αρσενικών που περνάνε από ένα σταθερό σημείο πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέσα σε 1 ώρα και να αρχίζει 15 λεπτά πριν το ηλιοβασίλεμα (Hoodless et al. 2006). Στη Γαλλία, επίσης, διαπιστώθηκε ότι οι πρακτικές δασικής διαχείρισης θα πρέπει να αποσκοπούν στη διατήρηση πλουσίων σε χούμο θαμνωδών εκτάσεων, με επιλεκτική κοπή δέντρων που βελτιώνουν την ποιότητα του εδάφους (Duriez et al. 2005b). Τα πουλιά μπορούν επίσης να επωφεληθούν από την αγρανάπαυση, την οριοθέτηση προστατευομένων χώρων και την απλούστευση των γεωργικών πρακτικών (π.χ. με τη μείωση οργώματος του εδάφους και άμεση σπορά) (Duriez et al. 2005b) Κατάσταση πληθυσμού Η μπεκάτσα, λόγω της κρυπτικής της φύσης και των μηχανισμών άμυνας που διαθέτει, έχει καταφέρει να διατηρεί τους πληθυσμούς της σε σταθερό επίπεδο. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που, η IUCN έχει χαρακτηρίσει το πτηνό ως Ελαχίστης Ανησυχίας (LC). Ωστόσο, αυτό ισχύει αυστηρά κατά μέσον όρο και σε παγκόσμιο επίπεδο, διότι οι πιέσεις που υφίσταται το είδος από το κυνήγι, ειδικά στον ευρωπαϊκό χώρο είναι μεγάλες . Γι αυτό και στην Ευρώπη, οι πληθυσμοί της μπεκάτσας μειώνονται. , Έτσι, και στην Ελλάδα, παρά τη έλλειψη επαρκών νεότερων δεδομένων, υπήρχαν κάποια λιγοστά άτομα που κάποτε φώλιαζαν στη χώρα (1995-2000), τα οποία σήμερα πιθανότατα δεν υφίστανται πλέον. Επιμέλεια gpeppas Πηγές : Ενθετο Εθνος Κυνήγι - http://www.ethnos.gr/kynigi/ . http://www.angelfire.com Βικιπαίδεια - https://el.wikipedia.org/ Κυνήγι στην Ελλαδα και όχι μόνο - http:www.gpeppas.gr Φωτο - Διαδίκτυο © Giorgio Peppas ΕΠΑΝΩ-UP