Η Νυφίτσα (μυλογαλή) (Mustela nivalis= Ικτίς η χιονώδης ) είναι σαρκοφάγο θηλαστικό της οικογένειας των μουστελιδών. Συναντάται στην Ευρώπη, την Ασία, στην Βόρεια Αμερική και στην βόρεια Αφρική, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει εισαχθεί και στη Νέα Ζηλανδία

Ενδιαίτημα Η νυφίτσα αναφέρεται πολλές φορές σε μύθους και παραδόσεις διαφόρων χωρών

Η νυφίτσα ζει σε ποικιλία ενδιαιτημάτων, όπως σε ανοιχτά δάση, λιβάδια, στέπες και ημιερημικές περιοχες. κατασκευάζει τη φωλιά της σε τρύπες του εδάφους ή σε κοιλότητες δέντρων. Είναι μοναχικό ζώο και δραστηριοποιείται κυρίως κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η τροφή της αποτελείται κατά κανόνα από τρωκτικά. όταν αυτά σπανίζουν, τρέφεται με αβγά πουλιών, έντομα, σαύρες κ.α. Επιτίθεται στα θύματά της δαγκάνωντας τα με τους ισχυρούς της κυνόδοντες.

Έχει επίμηκες και λεπτό σώμα, μήκους περίπου 20-30 εκ. Έχει πεπλατυσμένο και στενό κεφάλι, με μεγάλα μαύρα μάτια, μεγάλα στρογγυλά αυτιά και μακρύ λαιμό. Τα άκρα της είναι κοντά αλλά ρωμαλαία, εφοδιασμένα με αιχμηρά και κοφτερά νύχια και το σώμα της καλύπτεται όλο το χρόνο από κοντό και απαλό τρίχωμα, το οποίο είναι καστανό στη ράχη και λευκό με καφέ κηλίδες στην κοιλιά. στους βόρειους πληθυσμούς το τρίχωμα γίνεται τελείως λευκό κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Διαθέτει πλήρη οδοντοστοιχία με τέσσερις ισχυρούς κυνόδοντες. Αν αιχμαλωτισθεί σε μικρή ηλικία, μπορεί εύκολα να εξημερωθεί και να χρησιμοποιηθεί στο κυνήγι των ποντικών. Στην αρχαία Αθήνα ήταν οικόσιτο που αντικαταστάθηκε όμως με ένα νέο είδος που εισήχθηκε από την Αίγυπτο, την γαλή δηλ. τη σημερινή γάτα γιατί εκκρίνουν ένα δύσοσμο υγρό λόγω πρωκτικών αδένων που διαθέτουν, το οποίο χρησιμοποιείται ως αμυντικός μηχανισμός.

Η λέξη νυφίτσα ((Mustela nivalis) χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει έναν άνθρωπο πονηρό και με κακές προθέσεις, που συνήθως δρα υπογείως, φέρεται υποκριτικά και δημιουργεί προβλήματα και εντάσεις. Όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί είναι τελείως άδικοι για τη νυφίτσα αφού το συγκεκριμένο ζώο απέχει πολύ από αυτά τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά.

Το γεγονός ότι χρησιμοποιεί ορισμένες φορές και τις ανθρώπινες δραστηριότητες (κοτέτσια, περιστερώνες, κονικλοτροφεία) για την επιβίωσή της, σε συνδυασμό με το πολύ μικρό της μέγεθος που την καθιστά «αόρατη», έχουν αποτελέσει τη βάση των ανωτέρω χαρακτηρισμών.

Η νυφίτσα είναι το μικρότερο είδος της οικογένειας των μουστελιδών (νυφίτσες, κουνάβια, ασβοί, βίδρες) και γενικότερα των σαρκοφάγων θηλαστικών στην Ευρώπη (μήκος σώματος μέχρι 32 εκατοστά, μήκος ουράς μέχρι 13 εκατοστά και βάρος μέχρι και 130 γραμμάρια). Έχει σώμα μακρύ, λεπτό και κυλινδρικό, κεφάλι μικρό με κοντό ρύγχος και στρογγυλεμένα αυτιά, λαιμό μακρύ και παχύ και πόδια κοντά.

Το κεφάλι, η ράχη και η ουρά έχουν καφετί χρώμα ενώ το κοιλιακό τριχώματος είναι λευκό, με τη χρωματική μετάβαση να γίνεται απότομα στις πλευρές του σώματος. Διαβιεί σε μεγάλη ποικιλία οικοτόπων, από αμμοθίνες και λιβάδια μέχρι δάση και βουνά, αρκεί να υπάρχει τροφή και κάλυψη. Η νυφίτσα δραστηριοποιείται τόσο την ημέρα όσο και τη νύχτα, ενώ φωλιάζει υπογείως ανάμεσα σε πέτρες, ρίζες αλλά και σε τρύπες δέντρων και τοίχων.

Η διατροφή της βασίζεται σε τρωκτικά, σε πουλιά και τα αυγά τους, σε αμφίβια, ακόμα και σε ψάρια. Αν χρειαστεί θα επιτεθεί σε ζώα με πολλαπλάσιο του μεγέθους της, π.χ. λαγούς, τα οποία σκοτώνει με δάγκωμα στο λαιμό. Το σχήμα του σώματός της, που της δίνει εξαιρετική ευκινησία, και η κάλυψη κατά το κυνήγι, εξαιτίας του μικρού μεγέθους της, την καθιστούν έναν ιδιαίτερα επιτυχημένο κυνηγό, κάτι που της είναι απαραίτητο καθώς το μικρό μέγεθος και ο γρήγορος μεταβολισμός της, την υποχρεώνουν να τρέφεται τουλάχιστον μία φορά την ημέρα για να μη λιμοκτονήσει!

Η προστασία της νυφίτσας σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό και ευρωπαϊκό επίπεδο είναι «χαλαρή» καθώς περιλαμβάνεται στους καταλόγους ορισμένων μόνο συμβάσεων και νόμων. Ενώ δεν φαίνεται να απειλείται άμεσα, ωστόσο και η νυφίτσα υφίσταται άμεσες πιέσεις που σχετίζονται με τη θανάτωσή της καθώς θεωρείται επιζήμια για τα μικρά οικόσιτα ζώα, ενώ σημαντική απειλή αποτελούν τα ατυχήματα στο οδικό δίκτυο. Οι έμμεσες πιέσεις σχετίζονται με τη συρρίκνωση, υποβάθμιση και κατακερματισμό των οικοτόπων που διαβιεί και γενικά τη συνεχή απώλεια της φυσικότητας του περιβάλλοντος.

Ο Φορέας Διαχείρισης όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού αποτελεί περιοχή «δράσης» της νυφίτσας σε ποικιλία οικοτόπων. Συχνά το ζώο αυτό κάνει εμφανή την παρουσία του κατά τη διάρκεια της ημέρας, ακόμα και μέσα σε οικισμούς! Ο επισκέπτης ή κάτοικος θα ξαφνιαστεί από το πολύ μικρό μέγεθος του ζώου, από το οποίο όμως «ξεχειλίζει» το θάρρος και η κυνηγετική ικανότητα.

Πριν λίγα χρόνια ήταν όταν ένα πρωί πήγα να ταΐσω τις κοτούλες μου και...κόντεψα να πάθω εγκεφαλικό...Οι κοτούλες μου-και οι σαράντα-ήταν στρωμένες στο πάτωμα πνιγμένες...Η πρώτη μου σκέψη ήταν η αλεπού της περιοχής...Όμως οι αλεπούδες-σκέφτηκα-δεν πνίγουν και αφήνουν τις κότες...Παίρνουν μία και φεύγουν...Τότε;Μα η νυφίτσα!!!!Το μικρό αιμοβόρο αυτό ζωάκι με το χαριτωμένο και τρυφερό όνομα...ο φόβος και ο τρόμος των απανταχού κοτετσιών....Από το βιβλίο του Σεραφείμ Τσιτσά "Άγρια τετράποδα και φτερωτά" αντιγράφω....

"Η νυφίτσα ανήκει με τη βερβέρα και τα αιμοβόρα,κουνάβι,το λύγκα και την αγριόγατα,στα αιλουροειδή.Παρ' όλο που είναι όλη-όλη ένα μεγάλο ποντίκι με ξανθή γούνα,κάνει του κόσμου τις ζημιές.Δεν αφήνει λαγουδάκια,κουνέλια,πουλιά,κότες.Κάνει όμως και καλό επειδή ρίχνεται στα ποντίκια και τα φίδια.Προτιμάει τις κατοικημένες περιοχές,όπου ζει στους κήπους,σε υπόγεια και χαλάσματα.....

Η νυφίτσα σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση,ήτανε μια όμορφη και προκομένη κοπελιά. Χρυσοχέρα.Με τα χέρια της έγνεσε και ύφανε την προίκα της που ήτανε η καλύτερη του χωριού της.Την παραμονή όμως του γάμου της τη βρήκε η αναπάντεχη συμφορά.Όλη την προίκα της την έκλεψε η φθονερή αδελφή της και δεν της άφησε ούτε κλωστή.Έσκασε τότε η δύστυχη από το κακό της κι ο καλός Θεός τη λυπήθηκε και τη μεταμόρφωσε σε ζουλαπάκι,αυτό που ονομάστηκε νυφίτσα επειδή χάθηκε νυφούλα.Από τότε γυρίζει στα καταγώγια, νταβάνια, κελλάρια, τρυπώνει στα σεντούκια και τα "σεπέτια" των κοριτσιών κι όπου εύρει ρούχα κάθεται και τα ροκανίζει ώσπου να γίνουν κουρέλια.Νομίζει πως είναι η δική της κλεμένη προίκα και την καταστρέφει για να μην τη χαρεί η κακούργα η αδελφή της.

Τα κορίτσια για να γλυτώσουν το "γιούκο" τους από την οργή της νυφίτσας,αφήνουν απάνω σε αυτό μια ρόκα με τουλούπα μαλλί.Τότε η νυφίτσα κάθεται και γνέθει και δεν τους πειράζει το ρουχισμό τους.Τη χειμερινή εποχή εμφανίζεται η νυφίτσα στα νυχτέρια των κοριτσιών.Περιφέρεται στα μαδέρια και τα χατήλια.Έχει ξεθαρρέψει γιατί οι κοπέλες δεν τολμάνε να την πειράξουν.Ούτε γυρίζουν μάλιστα να την κυττάξουν.Καμώνονται πως δεν την είδαν κι εξακολουθούν τη δουλειά τους λέγοντας:"Καλή και άξια κοπελλιά η νυφίτσα.Έφκιασε τα προικιά της κι ακόμα δουλεύει.Είπαν μάλιστα κι ένα λόγο,πως την απάνω Κυριακή η νυφίτσα παντρεύεται..."Έτσι η νυφίτσα φεύγει ευχαριστημένη.

Στην παλιά Αθήνα τη νυφίτσα την καλόπιαναν με τις κουταλίτσες,τις τηγανίτες δηλαδή βουτηγμένες στο μέλι.

"Κόπιασε κυρά Νυφίτσα
για να φας τις κουταλίτες
μην πειράζεις τα προικιά
θα σου δώσουμε γαμπρό..."

Ο μύθος αυτός της νυφίτσας με διάφορες παραλλαγές επιχωριάζει σε πολλούς λαούς.Στη Σικελία λ.χ. για να τις εξευμενίσουν και να γλυτώσουν τα κοτέτσια τους από τις ζημιές,της λένε ότι όταν της παραθέτουνε τα γλυκίσματα:"Αν είσαι θηλυκή,σου δίνω γιο του βασιλιά,αν είσαι αρσενική σου δίνω βασιλοπούλα."Έτσι πιστεύουν η νυφίτσα δεν πειράζει τα κοτέτσια τους και κυνηγάει ποντίκια.

Σύμφωνα με τους Αισώπειους μύθους,η νυφίτσα αγάπησε κάποτε παράφορα έναν όμορφο άντρα και παρακάλεσε τη θεά του έρωτα,την Αφροδίτη,να κάνει το θάμα της.Να τη μεταμορφώσει σε γυναίκα,για να μπορέσει να χαρεί το ίνδαλμά της.Η Αφροδίτη συγκινήθηκε από το ερωτικό πάθος του μικρού ζώου και τη μεταμόρφωσε σε κοπέλλα πολύ όμορφη.Όταν την είδε ο αγαπημένος της άντρας,την αγάπησε κι αυτός και αποφάσισαν να παντρευτούν. Σύντομα έγινε ο γάμος.Την ώρα όμως που η νύφη έλαμπε στα νυφικά της λούσα και καθόταν μαζί με τον γαμπρό,ένα ποντίκι πετάχτηκε έξαφνα δίπλα της.Η νύφη ξέχασε για μια στιγμή τη θέση της και το γαμπρό κι όρμησε να πιάσει το ποντίκι.Αγανάκτησε τότε η θεά Αφροδίτη για το άπρεπο φέρσιμό της και την έφερε πάλι στη φυσική της μορφή.Την ξανάκανε ζώο για να συνεχίσει το κυνηγητό των ποντικιών.

Οι άνθρωποι τη λυπήθηκαν γι αυτό το ατύχημα και της έδωσαν το όνομα της άμοιρης νύφης.Την ονόμασαν νυφίτσα,δηλαδή νυφούλα,για να θυμίζει την περασμένη της ευτυχία.Από τότε γυρίζει στα κατώγια,στα μαδέρια της ανταβάνωτης στέγης.Οι τσιμεντένιες όμως σύγχρονες κατασκευές έφαγαν τα βολικά για τη νυφίτσα ξύλινα καταφύγια και τα ηλεκτρικά ψυγεία έδιωξαν τα παλιά δροσερά κατώγια των χωριάτικων σπιτιών,που φιλοξενούσαν μαζί με τη νυφίτσα την αποθήκη των φρούτων,του τυριού,του κρασιού,του τραχανά,του μπλουγουριού....Έτσι η νυφίτσα χάνει τα παλιά της στέκια,τις ρόκες,τα λυχνάρια,τ΄ αδράχτια και το μαλλί.Μαζί με αυτά χάνονται και τα παλιά τραγούδια,οι θρύλοι και τα παραμύθια,όλα όσα μόρφαιναν τη ζωή,την παλιά οικογενειακή εστία που έλαμπε από την άγνωστη σήμερα χαρά των παλιών παραδοσιακών χρόνων και καιρών...

Εύκολα εξημερώνεται η νυφίτσα.Δύο τέτοια αιμοβόρα ζωάκια είδα στο σπίτι ενός Ασκληπιάδη στην Κω.Έχουν κάτι δόντια-βελόνια σαν της γάτας και νύχια στα πόδια τους φοβερά.Η Κως είναι γεμάτη αγριοκούνελα,που κάνουν αρκετές ζημιές στην τοπική γεωργία.Οι εξημερωμένες νυφίτσες του γιατρού,που ανάφερα,κάνουν θραύση στα αγριοκούνελα.Μόλις τ΄αμολύσει έξω στο ύπαιθρο,τρέχουν και μπαίνουν στις τρύπες των κουνελιών κι εκείνα προγκάνε έξω όπου τα περιμένουν τα σκάγια των κυνηγών.Τα μικρά κουνέλια τα πνίγουν με τα νύχια τους και βυζαίνουν το αίμα τους.Πίνουν τόσο πολύ,ώστε πολλές φορές πέφτουν σε νάρκη κι άδικα περιμένει τις νυφίτσες του ο κυνηγός να τις περιμαζέψει.Ύστερα από πολλές ώρες βγαίνουν από τις τρύπες...μεθυσμένες ακόμα από το πιώμα του αίματος των κουνελιών.

Είναι όμως πολύ ευαίσθητες.Μια μέλισσα αν τις τσιμπήσει,ψοφάνε.Γι αυτό οι κυνηγοί αποφεύγουν να τις χρησιμοποιούν στο κυνήγι την εποχή που γυρίζουν στις τρύπες τα φίδια.Σε ένα σατυρικό τραγούδι -στη μελωδία του ¨κάτω στο γιαλό,κάτω στο περιγιάλι"- ιστορούνται οι γάμοι των ποντικιών και της νυφίτσας.Συνήθως το τραγουδούν τα κορίτσια στα νυχτέρια τους όταν έχει απομακρυνθεί η νυφίτσα από τους τοίχους και τα μαδέρια της αταβάνωτης στέγης του σπιτιού και δεν τη φοβούνται πια:

Πέντε ποντικοί
και δεκαοκτώ νυφίτσες
γάμο κάνανε,κοντή
-νεραντζούλα φουντωτή.
Γάμο κάνανε
μ΄ένα σπυρί σιτάρι
και το λιάζανε,κοντή
-νεραντζούλα φουντωτή.
Και το λιάζανε
στου πουρναριού το φύλλο και τ΄αλέθανε
στου σφοντυλιού την πλάκα.
Ο ψύλλος ζύμωνε κοριός ανεβατίζει
κι ο σκαντζόχοιρος
αργοσυμπάει το φούρνο...."

Αυτά,λοιπόν,με το ζωάκι που μου σακάτεψε το κοτέτσι...Δεν της κρατάω κακία...Αντίθετα χαίρομαι που υπάρχει ακόμα και στολίζει την περιοχή μας....

ΠΗΓΕΣ :
asanakia.blogspot.gr
dparnonas.gr

Επιμέλεια gpeppas.gr