Για την βελτίωση των βιοτόπων απαιτείται η κατασκευή κάποιων απλών τεχνι­κών έργων, με σκοπό την απόδοση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης στην άγρια πα­νίδα. Οι καλύτερες αυτές συνθήκες αφορούν αφ' ενός στην παροχή νερού τις ξηρές περιόδους, και αφ' ετέρου στην τροφή τις περιόδους κακοκαιρίας. Πρέπει δε να λαμ­βάνεται ιδιαίτερη μέριμνα για την συντήρηση και προφύλαξη των προτεινόμενων κα­τασκευών. Όλες οι κατασκευές πρέπει να εξυπηρετούν τον σκοπό για τον οποίο επιλέγο­νται, να γίνονται με υλικά καλής ποιότητας, να ελέγχονται και να συντηρούνται σε τα­κτά χρονικά διαστήματα. Επίσης, όπου αυτό δεν αποβαίνει σε βάρος της λειτουργικό­τητας της κατασκευής, τα υλικά που χρησιμοποιούνται να είναι προσαρμοσμένα στο περιβάλλον, στα χρώματα του και στις γραμμές του.

ΠΟΤΙΣΤΡΕΣ

Γενικά

Όλα τα είδη της άγριας πανίδας υποφέρουν από την έλλειψη νερού, κατά τις ξερές περιόδους και ιδιαίτερα όταν αυτές συμπίπτουν με την περίοδο αναπαραγω­γής. Η τεχνητή παροχή νερού ή η εκμετάλλευση των λιγοστών βροχοπτώσεων (ομβροσυλλέκτες) δίνουν θαυμάσια αποτελέσματα στην επιτυχία της αναπαραγωγής" και αυξάνουν την ζωοχωρητικότητα του βιοτόπου.

Τα τεχνικά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν σχετικά με τις ποτίστρες επικεντρώνονται:

1) Στη συλλογή του νερού όταν πρόκειται για ομβροσυλλέκτες ή στην τροφοδοσία τους από υπάρχουσες παροχές τις οποίες το θήραμα δεν μπορεί να αξιοποιήσει (κτηνοτροφικές ποτίστρες, υδρομαοτεύσεις, υπόγεια αρδευτικά δίκτυα κ.λ.π.)

2) Στη διατήρηση του συλλεχθέντος ύδατος για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, σε υγιή κατάσταση, χωρίς τον κίνδυνο να γίνει εστία μολύνσεων .

3) Στη συντήρηση των κατασκευών (καθάρισμα, αποκατάσταση ζημιών) και την προστασία τους από εξωγενείς παράγοντες (κτηνοτροφικά ζώα κ.λ.π.)

Πρέπει να τονιστεί ότι πριν προχωρήσει η κατασκευή καινούργιων ποτιστρών πρέπει να εξαντληθούν οι δυνατότητες εκμετάλλευσης:

1) Των μικρών φυσικών πηγών που παραμένουν ανεκμετάλλευτες, ίσως διότι είναι α­σύμφορη η εκμετάλλευση τους για άλλες χρήσεις, με έργα μικρής κλίμακας που ο προ­ϋπολογισμός τους δεν θα ξεπερνά τα λίγα ημερομίσθια. Μία μικρή περιποίηση τέ­τοιων πηγών δίνει θαυμάσια αποτελέσματα.

2) Των εγκατελειμένων από την γεωργία χωμάτινων ομβροδεξαμενών (γκιόλες ή μπάρες). Η περιποίηση τους περιλαμβάνει το καθάρισμα τους από τυχόν σκουπίδια ή μπάζα και μια πιθανή επαναδιευθέτηση των κλίσεων του εδάφους για την συλλογή του νερού.

3) Κατασκευή μικρών φραγμάτων σε κοίτες ρεμάτων τα οποία θα συγκρατούν στα ανάντι κάποιες ποσότητες νερού αρκετούς μήνες τον χρόνο. Αυτά τα φράγματα θα έ­χουν μήκος έως 2 μέτρα και ύψος έως 1 μέτρο. Τα υλικά κατασκευής θα προέρχονται από θέσεις πλησίον της κατασκευής και θα είναι πέτρες και κλαδιά.

Παρακάτω παρατίθενται τύποι ποτίστρων που δίνουν λύσεις κάθε φορά δια­φορετικές ανάλογα με τις δυνατότητες που υπάρχουν τόσο στην τροφοδοσία του νε­ρού (όμβρια, ύψος- κατανομή βροχής κ.λ.π.) όσο και στην διατήρηση του νερού, έχο­ντας πάντα υπ' όψη την οικονομικότητα και την λειτουργικότητα των κατασκευών.

Οι τύποι ποτίστρας που προτείνονται είναι: Τύπος Α : Αυτοτροφοδοτούμενη ποτίστρα.

Τύπος Β : Συλλέκτης- ποτίστρα όμβριων υδάτων, που τροφοδοτείται από άλλη πηγή σε συνδυασμό με συλλογή όμβριων υδάτων.

Τύπος Γ : Σκεπαστός συλλέκτης-ποτίστρα όμβριων υδάτων.

Τύπος Δ : Στεγασμένη ποτίστρα με μεταλλικό συλλέκτη όμβριων υδάτων.

Τύπος Ε : Υδρομάστευση φυσικής πηγής.

Όπου κρίνεται σκόπιμο οι ποτίστρες που κατασκευάζονται πρέπει να περιφράσσονται για να προφυλάσσονται από τους κινδύνους που τις απειλούν (π. χ. αιγο­πρόβατα). Τονίζεται επίσης ότι οι ποτίστρες καλό είναι να κατασκευάζονται σε ανοιχτές θέσεις, δηλαδή να μην υπάρχουν κοντά ούτε θάμνοι, ούτε δένδρα για να μην στήνουν καρτέρι τ' αρπακτικά και οι άνθρωποι.

Προσοχή!!! Όταν πρόκειται για ομβροσυλλέκτες, όπου το νερό θα μείνει αρκετές η­μέρες στάσιμο, πρέπει περιοδικά να προσθέτουμε κάποια αντισηπτική ουσία την ο­ποία θα συστήσει κτηνίατρος, για να μην γίνει το νερό εστία μόλυνσης.

Ποτίστρα τύπου Α

Στην ποτίστρα αυτή χρησιμοποιούμε μία δεξαμενή που τροφοδοτεί την λεκάνη ποτίσματος και αυτό αποτελεί και το συγκριτικό της πλεονέκτημα, διότι η δεξαμενή αυτή την καθιστά αυτοδύναμη και αυτάρκη σε νερό. Επιπροσθέτως η διαδικασία τροφοδοσίας της δεξαμενής μπορεί να αποτελέσει για τον σύλλογο επιδεικτική δρά­ση.

Περιγραφή: Η ποτίστρα αυτή αποτελείται από ένα βαρέλι -τροφοδότης νερού-διαμέτρου 50 εκατοστών και μήκους 80-100 εκατοστών, και από την λεκάνη ποτί­σματος που είναι διαμορφωμένη όπως φαίνεται στο αντίστοιχο σχέδιο, με ένα τελάρο μεταλλικό -γαλβανισμένη λαμαρίνα- διαστάσεων 25 Χ25 εκατοστών και ύψους 10 εκατοστών. Το τελάρο αυτό είναι ανοικτό από πάνω και στερεώνεται επάνω σε σω­ρό αμμοχάλικου. Για να του προσδώσουμε βάρος και να μην μετακινείται, τοποθε­τούμε αμμοχάλικο και στο εσωτερικό του (στην βάση του).

Όλη η κατασκευή στεγάζεται με ένα στέγαστρο με ξύλινα υποστυλώματα από πασσάλους καστανιάς και πλέγμα στην οροφή επί του οποίου στερεώνονται κλαδιά και φύλλα. Στο βαρέλι σε σημείο του πάνω μέρους υπάρχει μία βάνα 1 %" για την πλήρωση του με νερό σε τακτά χρονικά διαστήματα. Στην βάση του, συνδέεται μέσω ενός πλαστικού αγωγού Φ20 με την λεκάνη ποτίσματος επί του οποίου τοποθετούμε μία βάνα 112" για να μην εκρέει το νερό όταν γεμίζουμε τον τροφοδότη. Ο τροφοδότης νερού στερεώνεται επάνω σε δύο δοκούς ξύλινους.

Επισημαίνουμε ότι:

1. Η ποτίστρα λειτουργεί με ρυθμιστή την ατμοσφαιρική πίεση. Για να εξασφαλισθεί αυτό η βάνα της δεξαμενής τροφοδοσίας, πρέπει να κλείνει ερμητικά μετά την τροφο­δοσία της δεξαμενής με νερό.

2. Το στέγαστρο υποβοηθά στην μείωση των απωλειών από την εξάτμιση και περαι­τέρω στην εξοικονόμηση νερού.

Χρήσεις: η ποτίστρα αυτή προτείνεται σε θέσεις που δεν υπάρχει δυνατότητα τροφοδοσίας λόγω χαμηλού ύψους βροχής ή έντονης ηλιακής ακτινοβολίας, προσβάσιμες με μεταφορικό μέσο για να είναι δυνατή η απρόσκοπτη τροφοδοσία της με νερό. Τεχνικές λεπτομέρειες αναφέρονται στο ανάλογο σχέδιο που συνοδεύεται από λεπτομέρεια και όψη.

Ποτίστρα τύπου Aι

Η ποτίστρα αυτή είναι ακριβώς ίδια με εκείνη του τύπου Α με διαφορά στην τοποθέτηση της λεκάνης ποτίσματος, η οποία συνδέεται με αγωγό μεγάλου μήκους με την δεξαμενή τροφοδοσίας και τοποθετείται μακριά σε χαμηλότερη θέση. Επισημαίνουμε ότι:

1. Η ποτίστρα αυτή μπορεί να επιλεγεί στις θέσεις εκείνες που το επιτρέπει το ανά­γλυφο.

2. Η επιλογή για απομάκρυνση της λεκάνης ποτίσματος γίνεται για να μην ενοχλού­νται τα ζώα από τον δρόμο πρόσβασης και την τροφοδοσία της δεξαμενής.

Ποτίστρα τύπου Β

Η ποτίστρα αυτή συνδέεται με υπάρχουσες κατασκευές συλλογής νερού για κτηνοτροφική χρήση.

Περιγραφή: Η ποτίστρα αυτή αποτελείται από μία ρηχή ανοιχτή λεκάνη δια­στάσεων 60 εκατ. άνοιγμα και 20 εκατ. ύψος, η οποία στεγανοποιείται με μία στρώση κροκάλας, μία στρώση άμμου και μία στρώση άοπλου σκυροδέματος ή με τοποθέτη­ση ενός πλαστικού φύλλου. Η τροφοδοσία του νερού γίνεται από υπάρχοντες συλλέ­κτες μέσω ενός πλαστικού σωλήνα Π Ε Φ20 ο οποίος συνδέεται με μία βάνα 1/2" πλησίον του τροφοδότη για διακοπή της παροχής όταν αυτό είναι επιθυμητό π.χ. συ­ντήρηση. Ρυθμιστής της στάθμης είναι ένας πλωτήρας (φλοτέρ).

Επισημαίνουμε ότι:

1. Σημασία για την λειτουργία της έχει η στεγανότητα της κατασκευής.

2. Για την εγκατάσταση της απαιτείται προηγούμενη συνεννόηση με τον κάτοχο ή χρήστη του τροφοδότη του νερού.

3. Η λεκάνη αποτελεί συγχρόνως συλλέκτη νερού όμβριων υδάτων.

Χρήση: Η ποτίστρα αυτή χρησιμοποιείται κοντά σε υπάρχοντες συλλέκτες για να αποδώσουμε σε χρήση του διαθέσιμου νερού στα θηράματα. Τεχνικές λεπτομέρειες αναφέρονται στο επισυναπτόμενο σχέδιο.

Ποτίστρα τύπου Γ

Περιγραφή: Η ποτίστρα αυτή τροφοδοτείται με νερό από τα όμβρια ύδατα. Η λεκάνη της είναι η ίδια με εκείνη της ποτίστρας τύπου Β με διαφορά ότι ετούτη είναι στεγασμένη και μεγαλύτερη σε διάμετρο. Το σκέπαστρο αποτελείται από υποστυλώματα (πασσάλους στήριξης) και πλέγμα σκίασης που επιτρέπει το νερό να διέλθει και με την σκίαση του αποτρέπει την εξάτμιση για εξοικονόμηση νερού.

Επισημαίνουμε ότι:

1. Η ποτίστρα αυτή είναι εξαρτημένη, όσον αφορά την τροφοδοσία της, από το ύψος της βροχής στην περιοχή.

2. Η ποτίστρα αυτή είναι η οικονομικότερη κατασκευή και προτείνεται για τις θέσεις ε­κείνες για τις οποίες συνηγορεί το ύψος βροχής της περιοχής και η κατανομή του στην διάρκεια του χρόνου.

Χρήσεις: Ενδείκνυται η κατασκευή της σε υγρές θέσεις και έχει δυνατότητα μεγάλης διασποράς για πλήρη κάλυψη του βιοτόπου. Τεχνικές λεπτομέρειες αναφέρονται στο ακόλουθο σχέδιο.

Ποτίστρα τύπου Δ

Περιγραφή: Η ποτίστρα αυτή συλλέγει νερό μέσω ενός κυματιστού φύλλου γαλβανισμένης λαμαρίνας διαστάσεων 2X1 μέτρα, το οποίο τοποθετείται με κατάλλη­λη κλίση, όπως φαίνεται στο συνημμένο σχέδιο. Στερεώνεται πάνω σε τέσσερις ξύλι­νους πασσάλους ύψους-ανά 2- 0,6 και 0,3 μέτρων. Το νερό μέσω ενός ανοιχτού συλλέκτη - αγωγού (λούκι) οδηγείται σε έναν πλαστικό σωλήνα Π Ε Φ20 και μεταφέρεται κάτω από το σκέπαστρο σε ένα ανοικτό, θαμμένο μεταλλικό βαρέλι το οποίο αποτελεί και την θέση ποτίσματος. Το βαρέλι έχει διαστάσεις 0,50-0,80 μέτρα διάμετρο και 0,40-0,50 μέτρα ύψος. Δια­γώνια στο βαρέλι στερεώνεται ένας βατήρας με κάθετα πηχάκια για την κίνηση των πουλιών και την επαφή τους με την επιφάνεια της στάθμης του νερού. Σε περίπτωση που είναι αδύνατη η ταφή του βαρελιού, λόγω πετρώδους εδάφους, προτείνεται η χρήση ενός μεταλλικού τελάρου (λεκάνη από λαμαρίνα γαλβάνιζε). Το φύλλο λαμαρίνας λειτουργεί και σαν σκιάστρο εμποδίζοντας την εξάτμιση. Κάτω από το σκιάστρο μπορεί παράλληλα να τοποθετηθεί και άμμος για την εξυπη­ρέτηση άλλων αναγκών (π.χ. αμμόλουτρα).

Επισημαίνουμε ότι:

1. Ο τύπος αυτής της ποτίστρας είναι εξαρτημένος από το ύψος της βροχόπτωσης, διαφοροποιείται όμως από τους τύπους Β και Γ λόγω του τρόπου συλλογής του νε­ρού.

Χρήσεις: Όπως η ποτίστρα τύπου Γ. Τεχνικές λεπτομέρειες δίνονται στο σχέδιο που ακολουθεί.

Ποτίστρα τύπου Ε (καλλιέργεια πηγής)

ΣΤΑΔΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΠΗΓΗΣ

1) Αφαίρεση επιφάνειας εδάφους μέχρι του σημείου που θα συναντήσουμε το αδια­πέραστο στρώμα.

2) Διάνοιξη μικρού αυλακιού που θα συγκεντρώνει νερό της πηγής (προς την κατη­φορική πλευρά).

3) Χτίσιμο ξηρολιθιάς μέχρι εκεί που θα κριθεί ότι είναι αρκετό σε σχέση με το ανά­γλυφο της περιοχής.

4) Κάλυψη της στέψης της ξηρολιθιάς με άοπλο σκυρόδεμα πάχους 10 εκατοστών περίπου για την σταθεροποίηση της.

5) Γέμισμα του χώρου εντός της ξηρολιθιάς με χονδρή κροκάλα.

6) Κάλυψη της κροκάλας με άργιλο ή χονδρό φύλλο πλαστικού.

7) Κατασκευή φρεατίου για την συγκέντρωση του νερού.

8) Κάλυψη με έδαφος όλης της κατασκευής εκτός του φρεατίου το οποίο πρέπει να είναι επισκέψιμο για έλεγχο και καθαρισμό.

Επισημαίνουμε ότι:

Οι εργασίες καλλιέργειας πηγής δεν έχουν κοστολογηθεί λόγω του μεγάλου εύρους που μπορεί να κυμανθεί το κόστος τους. Αυτό έχει να κάνει με την παροχή του νερού και τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή της.

Στις πιο απλές περιπτώσεις το κόστος καλλιέργειας πηγής επιβαρύνεται μόνο με ερ­γατικά (2 έως 3 ημερομίσθια), ενώ σε άλλες απαιτείται εκπόνηση ειδικής μελέτης και είναι αντικείμενο ειδικών υπηρεσιών.

ΤΑΪΣΤΡΕΣ

Ο στόχος του οδηγού δεν είναι να βρει λύσεις παροχής τροφής, διότι αυτό α­ποτελεί χαρακτηριστικό των βιοτόπων, το οποίο βελτιώνεται με την μέθοδο των ειδι­κών σπορών. Πολλές φορές όμως σε περιπτώσεις βαρυχειμωνιάς (παρατεταμένες χιονοπτώσεις), η άγρια πανίδα λιμοκτονεί και θεωρείται σκόπιμη η παροχή τροφής τεχνητός. Αυτό μπορεί να γίνει με τους τύπους ταΐστρας που προτείνονται παρακά­τω.

Ταΐστρα τύπου Α

Αυτή αποτελεί μία κατασκευή από ένα μεταλλικό πλέγμα στερεωμένο πάνω σε τέσσερις ξύλινους πασσάλους επί του οποίου τοποθετούνται άχυρα. Κάτω από το στέγαστρο αυτό τοποθετούμε την τροφή αφού στρώσουμε άχυρα. Με τον τρόπο αυτό προσφέρουμε στην άγρια πανίδα τροφή και προστασία της τροφής τις δύσκολες ημέρες της βαρυχειμωνιάς.

Ταΐστρα τύπου Β

Αποτελείται από ένα σωρό από μπάλες άχυρου διαταγμένες κατά το σχήμα που ακολουθεί, έτσι ώστε να υπάρχουν δίοδοι της τροφής με την οποία τροφοδοτού­με την ταΐστρα.

ΠΕΡΙΦΡΑΞΕΙΣ

Η κατασκευή περίφραξης ενδείκνυται για την προστασία των κατασκευών αλλά και των ειδικών σπορών -όπου κριθεί απαραίτητο- κυρίως από τα κτηνοτροφικά ζώ­α. Η περίφραξη που προτείνεται είναι οικονομική και λειτουργική κατασκευή. Πάσσαλοι από ξύλο καστανιάς που είναι από τα πιο ασαπή ξύλα με διαμορφωμένες μύτες και πισσαρισμένες μέχρι του ύψους έμπηξης. Οι πάσσαλοι τοποθετούνται ανά 2 μέτρα και με διχαλωτά καρφιά στερεώνονται επάνω τους 5 (πέντε) σειρές αγκαθωτού σύρματος.

ΕΠΑΝΩ-UP

Πέππας Γιώργος

Bιβλιογραφία
ΣΤ Κυνηγετική Ομοσπονδία Μακεδονίας-Θράκης
Χ Θωμαίδης - Θ Καραμπατζάκης - Γ Λογοθέτης - Γ Χριστοφορίδου