Βρισκόμουν στη Βάλια Κάλντα, στον Εθνικό Δρυμό της Πίνδου. Στο σημαντικότερο βιότοπο της αρκούδας, κι εκεί γνώρισα πολλούς βοσκούς που κάθε μέρα κατέβαζαν τα κοπάδια τους για να τα ποτίσουν στο Αρκουδόρεμα. Με πολλούς συζήτησα για την αρκούδα, αλλά ο μπαρμπα-Κώστας ήταν ο πιο κατατοπισμένος και ήξερε όλες τις μετακινήσεις της.

Έτσι, με πήρε μια μέρα μαζί του, για ν` ανεβούμε στη Σαλατούρα του Παπαγιάννη, ψάχνοντας για τα ίχνη της. Όπως περπατούσαμε στο μονοπάτι, μετά από αρκετό δρόμο, τον άκουσα να μου φωνάζει: "Έλα, για τήρα δω, να τα πατήματά της". Υπήρχε κάτι το μαγικό στα ίχνη αυτού του ζώου.

Μέσα μου αισθάνθηκα ένα ρίγος κι έναν αταβίστικο φόβο, μαζί με έκπληξη, όπως τα μικρά παιδιά όταν βλέπουν για πρώτη φορά το ουράνιο τόξο. Δεν βρισκόμουν στην Αφρική και δεν συνάντησα κανένα λιοντάρι -βρισκόμουν στην Βάλια Κάλντα, ακολουθώντας τα ίχνη της αρκούδας.

Εδώ καθημερινά περνάει ένας μεγάλος αριθμός βοσκών με τα πρόβατά τους, αγροτικά αυτοκίνητα, κάπου-κάπου κανένας τουρίστας και τα Σαββατοκύριακα έρχονται οι παραθεριστές από τα γύρω χωριά για να ψαρέψουν στ` Αρκουδό-ρεμα (αυτό φυσικά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού -το χειμώνα η περιοχή είναι αποκλεισμένη από τα χιόνια).

Παρ` όλα αυτά, αν και έφτασε μέχρι εδώ ο μοντέρνος τρόπος ζωής, πριν λίγη ώρα πέρασε μια αρκούδα, μια από τις τελευταίες που υπάρχουν στη χώρα μας.

Η αρκούδα υπάρχει στα βουνά της Πίνδου, αλλά μη νομίσετε ότι είναι εύκολο να τη συναντήσεις κάνοντας μια βόλτα μέχρι εκεί. Είναι ένα ζώο μυστήριο και βασικά είναι δύσκολο να το συναντήσει κανείς. Οι μελετητές την ακολουθούν σαν αστυνομικοί που βρίσκονται στα ίχνη του Φαντομά. Είναι σαν να προσπαθείς να βρεις τον ένοχο σε αστυνομικό μυθιστόρημα που έχουν σκίσει αρκετές σελίδες.

Πάνω απ` όλα είναι τα ίχνη, τα περιττώματα, οι τρίχες και οι γδαρμένοι κορμοί, οι αναποδογυρισμένες πέτρες για να βρει νύμφες και έντομα, το υλικό της έρευνας, τα στοιχεία που μαρτυρούν την παρουσία της. Από τα ίχνη, απ` τα μονοπάτια που ακολουθεί, από τη σύσταση και τις διαστάσεις των περιτ-τωμάτων της μπορούν να βγουν χρήσιμα στοιχεία για την προστασία της.

Ας προσπαθήσουμε όμως να καταλάβουμε γιατί γεννήθηκαν τόσοι μύθοι και θρύλοι γύρω απ` αυτότ ο ζώο.

Η αρκούδα είναι ο παλιός σύντροφος του ανθρώπου, όπως ο σκύλος, με τον οποίο είναι "ξαδέλφια", με τη διαφορά ότι αυτός μεταμορφώθηκε σε πιστό υπηρέτη του ανθρώπου, ενώ η αρκούδα έμεινε ελεύθερη και ανημέρωτη.

Ίσως το μίσος του ανθρώπου προς την αρκούδα να γεννήθηκε απλά απ` την άρνηση υποταγής της.

Ο προϊστορικός άνθρωπος είχε πολύ στενές σχέσεις με την αρκούδα. Απόδειξη ότι οι αρχαιολόγοι βρήκαν πολλά απολιθώματά της στις σπηλιές του προϊστο-ρικού ανθρώπου -κι αυτό τους κάνει να πιστεύουν ότι τη λάτρευαν σαν θεότητα.

Ο πρωτόγονος άνθρωπος έμεινε έκπληκτος απ` τις στάσεις και τις ανθρωπο-μορφικές εκφράσεις, μα πάνω απ` όλα του έκανε εντύπωση ο τρόπος που πάλευε, δηλαδή πρόσωπο με πρόσωπο, χωρίς να επιτίθεται ποτέ πισώπλατα, φοβερή, αλλά και τίμια στην πάλη σώμα με σώμα. Έτσι, η αρκούδα έγινε το σύμβολο της τιμιότητας και του θάρρους και πήραν το όνομά της πόλεις όπως το Βερολίνο και η Βέρνη.

Είναι ένα ζώο παμφάγο και η διατροφή της σε κρέας, μαζί με τα έντομα, δεν ξεπερνάει το 34%. Το έντερό της είναι πολύ κοντό, με αποτέλεσμα η πέψη της να είναι πολύ γρήγορη. Είναι ικανή μέσα σε μια νύχτα να ροκανίσει 50 κιλά μήλα. Στα περιττώματά της τ` αφήνει σχεδόν ολόκληρα, γιατί έχει αφομοιώσει μόνο το χυμό τους.

Είναι ζώο μοναχικό, που γυρίζει σαν τσιγγάνα, αλλά πάνω απ` όλα έχει ανάγκη από ησυχία. Ενοχλείται εύκολα από τους θορύβους του ανθρώπινου πολιτισμού, απ` τα αυτοκίνητα, τα ηλεκτρικά πριόνια, τα τρακτέρ. Μια τουφεκιά την αναγκάζει, μέσα στο χειμώνα, να βγαίνει απ` το καταφύγιό της και να διατρέχει πολλά χιλιόμετρα πάνω στο χιόνι, για να βρει ένα ήσυχο και σίγουρο καταφύγιο.

Ξεχειμωνιάζει συνήθως από τα 1.300 μέτρα και πάνω. Δεν βλέπει πάρα πολύ καλά, γιατί έχει μυωπία, έχει όμως τέλεια όσφρηση και ακοή.

Έχει προσαρμόσει τη ζωή της αντίθετα μ` εκείνη του ανθρώπου: κινείται μόνο μετά το ηλιοβασίλεμα μέχρι νωρίς το πρωί, που ο άνθρωπος έχει διακόψει κάθε εργασία, οπότε και αναπαύεται. Φοβάται τον άνθρωπο και δεν επιτίθεται αν δεν δεχθεί επίθεση.

Στο χωριό Περιβόλι Γρεβενών, πριν καιρό είχα μία συζήτηση με τον πρωην φύλακα του χωριού, τον κυρ-Βασίλη από τη Σμίξη, σχετικά μ` αυτό το θέμα. (Ο κυρ-Βασίλης ζούσε ολομόναχος το χειμώνα στο χωριό, όταν οι βοσκοί και οι άλλοι κάτοικοι το αφήνουν για να κατέβουν στον κάμπο).

Ο φύλακας άρχισε κάπως έτσι την ιστορία του: "Ήταν μέσα Οκτώβρη και μόλις είχε πέσει το πρώτο χιόνι, πήρα το όπλο μου στην πλάτη και ξεκίνησα να πάω στο χωριό Αβδέλα. Είχε σουρουπώσει και οι νιφάδες του χιονιού γίνονταν όλο και πιο πυκνές... Σε μια στροφή του δρόμου, χωρίς να καταλάβω τίποτα, βρέθηκα μπροστά σε μια αρκούδα -μας χώριζαν μόλις μερικά μέτρα. Αυτή, μόλις με κατάλαβε, σηκώθηκε στα δυο της πόδια κι άρχισε να μουγκρί-ζει -βρεθήκαμε πρόσωπο με πρόσωπο. Αν και είχα το όπλο μου στην πλάτη, ποτέ δεν σκέφτηκα να το χρησιμοποιήσω. Αν πήγαινα προς τα μπρος, ίσως να μου έκανε επίθεση. Έτσι, αντέδρασα αστραπιαία κι άρχισα, χωρίς να γυρίσω την πλάτη μου, να κάνω βήματα προς τα πίσω. Σε λίγο, μόλις μ` έχασε από μπροστά της (ανέφερα προηγουμένως ότι η αρκούδα έχει μυωπία), τότε φοβήθηκε κι αυτή κι άρχισε να τρέχει σαν τρελή μέσα στα Πυξάρια, μέχρι που χάθηκε από μπροστά μου".

Η αρκούδα έχει επιζήσει μέχρι σήμερα χάρη στη μεγάλη ικανότητα που έχει να προσαρμόζεται στις δύσκολες καταστάσεις. Γνωρίζει πολύ καλά την επικράτειά της, σπιθαμή προς σπιθαμή, εμφανίζεται και χάνεται σαν να είναι φάντασμα, γνωρίζει όλα τα καταφύγια και τα μονοπάτια της περιοχής της. Δεν πέφτει σε λήθαργο, όπως ο Ασβός, αποτραβιέται όμως στο καταφύγιό της απ` το Νοέμβριο μέχρι την άνοιξη (το αρσενικό μόνο του, ενώ η θηλυκιά μαζί με τα μικρά της ή μόνης της, αν πρέπει να γεννήσει και δεν έχει αρκουδάκι μικρότερο των δύο χρόνων). Εκεί ξεχειμωνιάζει χωρίς να τρώει τίποτα, σε κατάσταση υπνηλίας, με τους ρυθμούς της μειωμένους στο ελάχιστο.

Σε περίπτωση που ο καιρός είναι καλός και ο ήλιος ζεστός, τότε το αρσενικό βγαίνει από το καταφύγιό του, ζεσταίνει τους μυς του και ξαναμπαίνει μέσα για να συνεχίσει τον ύπνο του, χωρίς να ακουμπήσει καθόλου τροφή.

Η αρκούδα έχει χαρακτηριστεί σαν ζώο νωθρό, παρ` όλα αυτά κάθε άτομο έχει ανάγκη από μία επικράτεια 100 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Μπορεί για λίγο χρονικό διάστημα να φτάσει την ταχύτητα των 40 χιλιομέτρων και να πηδήξει μέχρι 3 μέτρα.

Λεηλατεί τα μελίσσια, αλλά δεν είναι αλήθεια ότι ξετρελαίνεται για το μέλι. Εκείνο που την ενδιαφέρει είναι οι πρωτεΐνες, δηλαδή οι χρυσαλλίδες και οι νύμφες των μελισσιών.

Σήμερα στην Ελλάδα έχουν απομείνει περίπου 150-200 αρκούδες και η προστασία τους πρέπει να μας απασχολεί όλους.
Μεγάλους αγώνες για την προστασία τους,σήμερα,κάνει ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ.Μια πολυ σημαντική περιβαλλοντική εταιρία που ασχολείται με τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος.(www.arcturos.gr)

Συγγραφέας: Γρηγόρης Τσούνης

http://www.greenapple.gr/articlesdesc.php?id=258