Προστατευόμενο είδος , απαγορεύεται το κυνήγι του στην χώρα μας
Από ένα ελληνικό περιοδικό εποχής (μόνο μερικές σελίδες ήταν στη διάθεσή μας, οπότε δεν γνωρίζουμε τίτλο, ημερομηνία έκδοσης και συγγραφέα) μας έρχεται αυτή η περιγραφή για το κυνήγι αγριόγαλου στη χώρα μας, κατακρίνοντας -και σωστά- συγκεκριμένες μεθόδους κάρπωσής του, που ήταν από τότε εκτός κυνηγετικών ηθών. Δυστυχώς, το είδος αυτό ελάχιστα πια εμφανίζεται στην Ελλάδα και σίγουρα αξίζει μια σοβαρή προσπάθεια αναπληθυσμού του.
Μαζί με τα άλλα διαβατικά πουλιά του φθινοπώρου περνούν από τον τόπο μας και οι αγριόγαλοι. Περνούν τελευταίοι γιατί σαν μεγαλόσωμα πουλιά που είναι δε φοβούνται τις απότομες καιρικές μεταβολές που πιάνουν στο τέλος του φθινοπώρου, όπως τις φοβούνται τα μικρόσωμα διαβατικά πουλιά. Οι χωρικοί μας ονομάζουν τους αγριόγαλους «τόια» και τον αγριόγαλο «τόι». Η επιστημονική όμως ονομασία του αγριόγαλου είναι «ωτίς».
Ο αγριόγαλος είναι απ' τα μεγαλύτερα κυνηγετικά πουλιά. Ερχεται δεύτερος στο ανάστημα έπειτα απ' τον γερανό, αλλά πρώτος στο βάρος του σώματος. Το ανάστημά του ξεπερνάει το μέτρο, το δε βάρος του φτάνει τις 10 οκάδες. Ο αγριόγαλος δεν έχει λειρί όπως ο ήμερος γάλος. Στη θέση του λειριού φυτρώνουν μερικές λεπτές τρίχες μακρυές που σχηματίζουν γενειάδα. Γενειάδα έχει μόνον ο αρσενικός αγριόγαλος.
Η άγρια γαλοπούλα δεν έχει λειρί και είναι και μικρότερη απ' τον αρσενικό στο ανάστημα. Το χρώμα του σώματος του αγρι
όγαλου είναι χρυσοκίτρινο προς το καστανό. Το κεφάλι και ο λαιμός του έχουν χρώμα σταχτί και η κοιλιά του άσπρο. Τα πόδια του πουλιού αυτού είναι ψηλά και γυμνά σταχτοκόκκινα. Τα μάτια του μεγάλα και πολύ εκφραστικά. Οταν πετάη ο αγριόγαλος, αναγνωρίζεται εύκολα από μια άσπρη λουρίδα που έχουν στη μέση τους τα φτερά του. Οι αγριόγαλοι είναι εξυπνότατα και φιλύποπτα πουλιά.
Πιάνουν πάντοτε σε ανοιχτές και μεγάλες πεδιάδες, για να μπορούν να επισκοπούν τριγύρω τους και να μπορέσουν να πετάξουν εγκαίρως σε περίπτωσι κινδύνου. Σαν μεγαλόσωμα και βαρειά πουλιά που είναι άλλωστε χρειάζεται να κάνουν αρκετά βήματα επάνω στη γη με μισοανοιγμένα τα φτερά τους για να μπορέσουν να πετάξουν. Οι αγριόγαλοι ζουν κοπαδιαστά. Τρώνε χλόη, καρπούς, φρούτα και από κανένα έντομο ή σκουλήκι. Στο πέταμά τους δεν φτιάνουν σχηματισμό όπως οι χήνες. Πετούν ανακατωμένοι με αργές αλλά κανονικές κινήσεις. Κι' απ' αυτό μπορεί κανείς να τους καταλάβη από μακρυά. Σαν διαβατικά πουλιά που είναι, όπως είπαμε, ξαναπερνούν από τον
τόπο μας, κατά την άνοιξι τότε που αφήνουν τα νότια κλίματα για να πάνε στις χώρες του βορρά. Εκεί θα γεννήσουν τ' αυγά τους, θα τα επωάσουν και θα βγάλουν τα μικρά τους.
Μένουν όμως και μερικά ζευγάρια απ' αυτούς στη Θεσσαλία, στη Φθιώτιδα, στη Μακεδονία και στη Θράκη. Το κρέας του αγριόγαλου δεν είναι πολύ νόστιμο. Εν τούτοις το πουλί αυτό το κυνηγούν πολύ, ιδίως στη Θεσσαλία για το μπόλικο κρέας του. Φτιάνουν κεφτέδες, που όσοι τους έφαγαν ομολογούν ότι είναι νοστιμώτατοι. Το κρέας του αγριόγαλου πρέπει να σιτέψη καλά προτού μαγειρευτή, γιατί είναι σκληρό.
Τρόποι κυνηγιού Το κυνήγι του αγριόγαλου είναι δύσκολο. Οι κυνηγοί δε μπορούν να πλησιάσουν τους αγριόγαλους εντός βολής. Τους παίρνουν μυρουδιά από πολύ μακρυά και φεύγουν. Για να τους πλησιάσουν οι κυνηγοί πρέπει να μεταχειριστούν διάφορα τεχνάσματα. Ενα τέτοιο είναι να πλησιάσουν καβάλλα σε ζώο. Ασφαλέστερος τρόπος είναι να κρυφτούν μέσα
σε κάρρο, αρα΅πά κ.τ.τ. φορτω΅ένο ΅ε σανό, που περνάει κοντά απ' το ΅έρος που βόσκουν οι αγριόγαλοι. Πραγ΅ατικό, ό΅ως, κυνήγι του αγριόγαλου γίνεται σε καρτέρι ΅έσα σε «φυλάχτρες». Οι κυνηγοί πηγαίνουν νύχτα στα ΅έρη που ξέρουν πως θα βοσκήσουν οι αγριόγαλοι και ανοίγουν λάκκους ΅εγάλους και βαθείς για να χωρούν ΅έσα. Σκεπάζουν ΅ε φρύγανα και χόρτα τα χώ΅ατα που είναι γύρω στους λάκκους και κρύβονται ΅έσα προτού ξη΅ερώση. Μόλις αρχίση να χαράζη οι αγριόγαλοι πέφτουν στα χωράφια περνώντας πάνω απ' τις φυλάχτρες. Προσγειώνονται, όπως το αεροπλάνο, ένας - ένας, πετώντας χα΅ηλά. Παρουσιάζουν έτσι εύκολο στόχο στους ενεδρεύοντες κυνηγούς που τους υποδέχονται ΅ε ντουφεκιές. ?σπου να πάρουν είδησι οι αγριόγαλοι από πού τους ντουφεκούν, στρώνονται αρκετοί στο έδαφος σκοτω΅ένοι ή πληγω΅ένοι.
Ο αγριόγαλος, αν και είναι από τα πιο ΅εγαλόσω΅α πουλιά δεν αντέχει στη ντουφεκιά. Σκοτώνεται εύκολα ΅ε σκάγια ΅ετρίου δια΅ετρή΅ατος Νο 4 ως Νο 6.
Το «πυροφάνι» Στη Θεσσαλία ΅εταχειρίζονται για να σκοτώνουν αγριόγαλους ένα τρόπο που είναι σωστό ΅ακελλειό: δηλαδή το «πυροφάνι». Μαζεύονται πέντε - έξη κυνηγοί και σχη΅ατίζουν την παρέα, την «τσέτα» όπως τη λένε. ?υό από την «τσέτα» ΅όλις σουρουπώση πιάνουν καραούλι, σε θέσεις απ' όπου ΅πορούν να βλέπουν τα ΅έρη, που θα πιάσουν οι αγριόγαλοι για να κοι΅ηθούν. Αφού νυχτώση καλά συγκεντρώνεται όλη η παρέα και βαδίζει προς το ΅έρος που κούρνιασαν τα πουλιά. Οι κυνηγοί βαδίζουν «κατ' άνδρα». Ο ένας δηλαδή πίσω απ' τον άλλον. Ο επικεφαλής της παρέας βαστάει σβυσ΅ένο έναν ισχυρό φορητό ηλεκτρικό προβολέα ή ΅ια λά΅πα ασετυλίνης ΅ε συγκεντρω΅ένο ισχυρό φως, σβυσ΅ένο ό΅ως.
Ο
δεύτερος που τον ακολουθεί από πίσω κουνάει ρυθ΅ικά δυό - τρία κουδούνια, που το καθένα παράγει διαφορετικό ήχο σαν κι' αυτά που κρε΅ούν στα πρόβατα. Οι άλλοι της παρέας ακολουθούν κρατώντας στα χέρια του ο καθένας από ένα χοντρό ΅παστούνι. Προχωρούν όλοι χωρίς τον παρα΅ικρό θόρυβο προς το ΅έρος που κοι΅ούνται οι αγριόγαλοι. Προσέχουν να ΅ην ακούεται τίποτα άλλο, εκτός από το ρυθ΅ικό ήχο των κουδουνιών. Οι αγριόγαλοι που ακούνε τον ήχο των κουδουνιών νο΅ίζουν ότι πλησιάζει κοπάδι από πρόβατα και δεν ανησυχούν. Γιατί πολλές φορές βόσκουν ΅αζί ΅ε τα πρόβατα ανακατω΅ένοι. Οταν η παρέα πλησιάση πολύ κοντά στους αγριόγα
λους, ο επικεφαλής ανάβει ξαφνικά το φως. Τα πουλιά, ανύποπτα καθώς είναι, σαστίζουν και ΅ένουν ακίνητα στις θέσεις τους. Τότε οι άλλοι της παρέας ρίχνονται επάνω στο κοπάδι και ΅ε τα χοντρο΅πάστουνά τους χτυπούν τους αγριόγαλους στο κεφάλι. Σκοτώνουν έτσι πολλά πουλιά. Ο τρόπος ό΅ως αυτός κάθε άλλο παρά κυνήγι είναι. Πρέπει να ε΅ποδιστή. Τον απαγορεύει, άλλωστε και ο κυνηγετικός νό΅ος ΅ας ΅ε τη διάταξί του που λέει ότι το κυνήγι τη νύχτα απαγορεύεται, καθώς και η χρήσι εκτυφλωτικών ή ελκυστικών φώτων. Η απαγόρευσι ό΅ως ΅ένει γρα΅΅ένη στο χαρτί γιατί δεν υπάρχουν κρατικά όργανα για να την εφαρ΅όσουν.
Αγριόγαλος (Otis tarda)
ένα από τα πιο σπάνια πουλιά της Ελλάδας
του Γιώργου Σφήκα
Ο Αγριόγαλος ή Ωτίδα (Otis tarda) είναι ένα από τα μεγαλύτερα πουλιά της Ευρώπης. ’λλοτε η εξάπλωσή του ήταν σχεδόν συνεχής, από την Ιβηρική χερσόνησο και το Μαρόκο ώς τα βάθη της Μογγολίας, τη Μαντζουρία και την Κορέα. Σήμερα σ' όλην αυτήν την έκταση απαντούν μόνο απομονωμένοι πληθυσμοί, που δεν έχουν συνήθως επαφή μεταξύ τους. Αιτία οι δραματικές αλλαγές των πεδιάδων, που είναι ο φυσικός βιότοπος του είδους, η μηχανοποίηση της γεωργίας, τα φυτοφάρμακα και σε μικρότερο βαθμό, η λαθροθηρία.
Ο Αγριόγαλος ήταν αρκετά κοινός και στη χώρα μας, ιδιαίτερα στις πεδιάδες της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Βοιωτίας, όπου φώλιαζε και έβοσκε μέσα στα σταροχώραφα ή στα χόρτα των χέρσων εκτάσεων. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι γνώριζαν πολύ καλά αυτό το πουλί και του είχαν δώσει το όνομα Ωτίς ή Ουτίς η μεγάλη. Οι νεώτεροι Έλληνες το έλεγαν, Αγριόγαλο, Μισίρκα, Αγριόχηνα, Τόγια, Τόϊ, Αγριόκουρκο, Δρόμπλι, κλπ.
Τις τελευταίες δεκαετίες πιστευόταν ότι έχει χαθεί εντελώς από τη χώρα μας, παρά την απαγόρευση του κυνηγιού του, λόγω της λαθροθηρίας, της μηχανοποίησης της γεωργίας και της δραματικής αλλαγής των καλλιεργειών, από ξερικές με σιτηρά, σε ποτιστικές με μπαμπάκια και καλαμπόκια.
Η έκπληξή μας ήταν μεγάλη όταν πληροφορηθήκαμε από το περιοδικό «Οιωνός» της Ε.Ο.Ε., σε άρθρο του Δασολόγου κου Κυριάκου Τσίπη, ότι ένα μικρό κοπάδι των 6 έως 10 ατόμων περιφέρεται στον Θεσσαλικό κάμπο, στα νότια της Λάρισας και ότι αυτό είναι γνωστό στους κατοίκους των γύρω χωριών αλλά και στους κυνηγετικούς συλλόγους της περιοχής, οι οποίοι μάλιστα έβγαλαν και ανακοίνωση για την προστασία του. Από άλλα έντυπα μάθαμε ότι οι αγριόγαλοι της Θεσσαλίας δεν είναι ενδημικοί, αλλά έρχονται τον Ιανουάριο και αφού αναπαραχθούν, φεύγουν μετά τον Μάϊο για βορειότερες περιοχές. Πάντως ο Αγριόγαλος εξακολουθεί να αποτελεί ακόμη μέλος της Ελληνικής Ορνιθοπανίδας και ένα από τα σπανιότερα πουλιά της χώρας μας, που επιπλέον προστατεύεται από την Εθνική και Κοινοτική νομοθεσία και ο φόνος του απαγορεύεται αυστηρά.
Η επιστημονική ονομασία του Αγριόγαλου είναι Otis tarda (Ωτίς η βραδύα). Το μήκος του αρσενικού, από το ράμφος ως την άκρη της ουράς, φθάνει τα 103 εκ. ενώ το θηλυκό είναι αρκετά μικρότερο, με μήκος 75 εκ. Από πάνω το χρώμα του μοιάζει με τα ώριμα στάχυα ενώ από κάτω είναι λευκό. Το αρσενικό έχει ένα πυρρόξανθο κολλάρο στο στήθος και ένα είδος «μουστάκιού» στην άκρη του ράμφους. Οι άκρες των φτερούγων είναι μαυριδερές, αλλά οι φτερούγες από κάτω φαίνονται σχεδόν εξ ολοκλήρου λευκές, όταν πετάει. Το πέταγμα γίνεται με αργές και δυνατές κινήσεις. Το βάδισμα στο έδαφος είναι αργό, με το κεφάλι ανασηκωμένο, για να βλέπει τριγύρω.
Οι Αγριόγαλοι ζουν σε μικρά κοπάδια, όπου υπερτερούν τα θηλυκά και βόσκουν ανάμεσα στα χορτάρια και στα στάχυα. Όταν αντιληφθούν κίνδυνο προτιμούν να απομακρύνονται τρέχοντας. Σε περίπτωση μεγάλου κινδύνου πετούν στον αέρα, αφού πρώτα τρέξουν μερικά μέτρα προς την κατεύθυνση που φυσά ο άνεμος. Το πέταγμά τους είναι χαμηλό, ξυστά σχεδόν πάνω από τα δέντρα, με ταχύτητα που πλησιάζει τα 50 χλμ την ώρα.
Στο τέλος του χειμώνα, οι Αγριόγαλοι ετοιμάζονται για την αναπαραγωγή. Τα αρσενικά, ντυμένα με την κομψή γαμήλια φορεσιά τους, παρουσιάζονται πρωί-πρωί και αρχίζουν τις επιδείξεις τους, βηματίζοντας επιβλητικά εμπρός-πίσω, ενώ τα αιρετικά φτερά τεντώνονται και ακουμπούν στο εδαφος. Την ουρά την ανοίγουν σαν βεντάλια. Τα φτερά των ώμων κατευθύνονται προς τα εμπρός. Το κεφάλι γέρνει προς τα πίσω και το στήθος φουσκώνει. Δύο σάκκοι στη βάση του λαιμού φουσκώνουν και κρέμονται λίγο προς τα κάτω. Τότε εμφανίζονται τα θηλυκά και προχωρούν στη σειρά. Οι αρσενικοί αγριεύουν και εξάπτονται και τελικά πραγματοποιείται το ζευγάρωμα, με ένα ή περισσότερα θηλυκά, ανάλογα με τον διαθέσιμο αριθμό.
Μετά το ζευγάρωμα τα θηλυκά απομακρύνονται από τα αρσενικά και ψάχνουν το κατάλληλο μέρος για να φτιάξουν τις φωλιές τους, σε μέρη που ξέρουν ότι δεν πλησιάζουν άνθρωποι. Ανοίγουν με τα πόδια τους ένα ρηχό βαθούλωμα και κάθονται μέσα κουνώντας το σώμα τους, μέχρι να του δώσουν το σωστό σχήμα. Εκεί θα γεννήσουν σε λίγες μέρες ένα έως τρία αυγά, με χρώμα φαιό-πράσινο και ακανόνιστες ή καφετιές κηλίδες.
Στο μεταξύ, τα αρσενικά περιπλανών ται και βόσκουν μέσα στον κάμπο, ενώ τα θηλυκά μένουν στις φωλιές και σε περίπτωση κινδύνου τρέχουν γρήγορα με τις φτερούγες πεσμένες, για να τραβήξουν την προσοχή του εχθρού από τα αυγά ή τα μικρά.
Η επώαση διαρκεί τέσσερις εβδομάδες και οι νεοσσοί, όταν πρωτοβγούν, δεν είναι πολύ ευκίνητοι. Αν αντιληφθούν κίνδυνο, το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να κολλήσουν στο έδαφος και να μείνουν τελείως ακίνητοι. Τα μικρά τρέφονται με μυρμήγκια από τις γύρω φωλιές, που μαθαίνουν να τις σκαλίζουν με τα πόδια τους και έτσι μεγαλώνουν γρήγορα. Τα ενήλικα τρώνε σχεδόν τα πάντα, από χόρτα και σπόρους, μέχρι ακρίδες, σκαθάρια, βατράχια, σαύρες, ποντίκια, μικρά πουλιά, ακόμη και μικρές πέτρες. Συχνάζουν όμως πάντα σε περιοχές που υπάρχει νερό, κάποιο ρυάκι ή λιμνούλα.
Μεγαλώνοντας τα μικρά, οι οικογένειες ενώνονται με τα άλλα πουλιά και σχηματίζουν κοπάδια. Στις νοτιότερες χώρες οι αγριόγαλοι παραμένουν όλο το χρόνο (ενδημικοί) ενώ στις πιο ψυχρές, το χειμώνα μεταναστεύουν νοτιότερα. Πάντως, το μικρό κοπάδι που εμφανίσθηκε στη Θεσσαλία είναι μεταναστευτικό και έρχεται στη χώρα μας μόνο το χειμώνα, από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάϊο, σύμφωνα με τον Κυνηγετικό Σύλλογο Λάρισας.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν γύρω στα 13.500 έως 14.000 ζευγάρια αγριόγαλων που κατανέμονται στην Ισπανία, Αυστρία, Γερμανία, Σλοβακία και Ουγγαρία. Ας ελπίσουμε πως και οι δικοί μας θα πολλαπλασιασθούν γρήγορα.
Βιβλιογραφία
Απαλοδήμος Ντίνος: «Περιγραφικό λεξικό των πουλιών της Ελλάδος», Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας Κηφισιά, 1993 Τσίπης Κυριάκος: «Ωτίδες: ένα σπάνιο είδος στη Θεσσαλία», Περιοδικό «Οιωνός», τεύχος 21, 2005de la Fuente Felix Rodriguez και άλλοι: «Ο θαυμαστός κόσμος των ζώων», Τόμος 4, 1973
Η Φ Υ Σ Η
Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο Τ Η Σ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Σ
Ε Τ Α Ι Ρ Ι Α Σ Π Ρ Ο Σ Τ Α Σ Ι Α Σ Τ Η Σ Φ Υ Σ Η Σ
ΝΙΚΗΣ 20, 105 57 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210-3224944, 210-3314563,
FAX: 210-3225285 E-mail: hspn@hol.gr Ιστοθέση: www.eepf.gr
Initial
Back
