Χ.Κ. Σώκος, Π.Κ. Μπίρτσας, N.K. Παπαγεωργίου
Οι αποφάσεις που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον μπορεί να έχουν μακροχρόνιες και ευρείας έκτασης συνέπειες που συχνά δεν είναι εύκολο να προβλεφθούν ή να εκτιμηθούν. Βασικοί παράμετροι της σωστής απόφασης είναι η διαδικασία λήψης (συστηματικός τρόπος) και το επιθυμητό αποτέλεσμα (Gough and Ward 1996). Στην περίπτωση των υγροτόπων, σκοπός είναι η ορθολογική χρήση (wise use) των υγροτοπικών πόρων, δηλαδή η αειφορική εκμετάλλευση προς όφελος του ανθρώπου κατά τρόπο συμβατό με τη διατήρηση των φυσικών ιδιοτήτων του οικοσυστήματος (Ramsar Convention, Recommendations of the Regina Conference 1987).
Ένας υγροτοπικός πόρος είναι οι πληθυσμοί των υδροβίων και παρυδάτιων θηραματικών ειδών της πτηνοπανίδας (στο εξής αναφέρονται ως υδρόβια), μία χρήση του οποίου εδώ και χιλιετίες είναι η θήρα. Αρχαιολογικά ευρήματα έργων τέχνης που χρονολογούνται πριν το 1300 π.Χ., μαρτυρούν την εφευρετικότητα των κυνηγών στην προσπάθειά τους να θηρεύσουν υδρόβια. Από τις αρχές του 17ου αιώνα η σταδιακή βελτίωση των πυροβόλων όπλων οδήγησε στο σημερινό τρόπο διεξαγωγής της θήρας (Begbie 1987). Στη Βόρεια Αμερική, από τα τέλη του 19ου αιώνα ξεκίνησαν δράσεις για τη διαχείριση των υδροβίων. Στις αρχές του 20ου αιώνα πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες έρευνες και στο δεύτερο μισό του αιώνα τέθηκαν οι βάσεις για την επιστημονική διαχείριση της θήρας και αναπτύχθηκαν διεθνείς συνεργασίες (Bolen 2000).
Η θήρα στους υγροτόπους σήμερα, μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς επιπτώσεις στην πτηνοπανίδα κάτω από επιστημονικό σχεδιασμό (IWRB 1993), και έχει αναγνωριστεί από την επιστημονική κοινότητα ως αξία των υγροτόπων και διαχειριστικό μέτρο. Έκθεση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας αναφέρει ότι: «Η θήρα των υδροβίων είναι μια δημοφιλής δραστηριότητα και μπορεί να αποτελέσει αξιόλογη πηγή εισοδήματος για τους ιδιοκτήτες των υγροτόπων. Δικαιωματικά, οι κυνηγετικές οργανώσεις αποτελούν σοβαρούς παράγοντες στη διατήρηση των υγροτόπων. Η αρχή της χρήσης των υδροβίων ως υγροτοπικού πόρου σε αειφορική βάση, μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στη διατήρηση των υγροτόπων» (Commission of European Communities 1995).
Αντίθετα, μερικοί αντιμετωπίζουν τη θήρα ως παράγοντα μείωσης των αξιών των υγροτόπων (Skinner and Zalewski 1995, Γεράκης και Κουτράκης 1996), δεν αντιλαμβάνονται τη διαφορά της θήρας από την υπερθήρευση και τη λαθροθήρα όπως και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις, και η πίεση των αντικυνηγών για περιορισμό της θήρας συνεχώς αυξάνεται. Για το ζήτημα της προστασίας της άγριας πανίδας δημιουργήθηκε μια σημαντική διαμάχη στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ. Η άποψη που επικράτησε για τη θήρα των υδροβίων ήταν ότι η προστασία επιτυγχάνεται με τη διαχείριση και όχι με την ολική απαγόρευση (Sparrowe 1993). Στις αρχές του 21ου αιώνα στην Ελλάδα εφαρμόζεται η δεύτερη τακτική, παρά την πρόοδο της επιστήμης στη διαχείριση των χηνομόρφων (waterfowl management).
Η εργασία αυτή, εξετάζει την αξία της θήρας στους υγροτόπους και προσεγγίζει τις αιτίες και το μέγεθος της υποβάθμισης της στην Ελλάδα.
2. Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΘΗΡΑΣ ΣΤΟΥΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥΣ
Η άποψη των ανθρώπων για μια αξία δεν διαμορφώνεται απαραίτητα από τα αντικειμενικάχαρακτηριστικά της αξίας, αλλά την αντίληψη τους για αυτή (Adamowicz et al. 1997). Ο Sparrowe (1993) υποστηρίζει ότι η κοινή γνώμη στις ΗΠΑ άλλαξε στάση απέναντι στη θήρα λόγω της αλλαγής του τρόπου ζωής και της έλλειψης γνώσης. Το 10% των Αμερικανών είναι κυνηγοί και άλλοι τόσοι περίπου αντικυνηγοί, οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους πολίτες (80%) δεν αντιλαμβάνονται τις επιδράσεις της θήρας στην άγρια πανίδα και τα οφέλη που δημιουργεί.
Η κατανόηση των αξιών των οικοσυστημάτων είναι χρήσιμη, όπως, για τον σχεδιασμό της περιβαλλοντικής πολιτικής, τον καθορισμό των προτεραιοτήτων στην έρευνα και την αφύπνιση των πολιτών για την προστασία της φύσης (Fausold and Lilieholm 1999, Woodward and Wui 2001). Η διερεύνηση της θηρευτικής αξίας των υγροτόπων δείχνει ότι: α) από την άσκηση της θήρας απορρέουν οφέλη για τους υγροτόπους (και έμμεσα για τον άνθρωπο μέσω των υπόλοιπων αξιών των υγροτόπων) και β) η θήρα προσφέρει οφέλη άμεσα στον άνθρωπο.
2.1 Τα οφέλη της θήρας για τους υγροτόπους
Από την αρχή της ύπαρξης του ανθρώπου οι κυνηγότοποι και η άγρια πανίδα προηγούνταν του κυνηγού και τον βοήθησαν να επιβιώσει. Σήμερα, και ο κυνηγός φροντίζει για τον κυνηγότοπο και την άγρια πανίδα. Οι κυνηγοί ήταν οι πρώτοι που ζήτησαν την εφαρμογή κανόνων για τη θήρα στην Ελλάδα (Παπασπύρου 1972) και στις ΗΠΑ (Sparrowe 1993) και αντέδρασαν στην καταστροφή των υγροτόπων. Στην Ελλάδα με αίτημα των κυνηγών θεσμοθετήθηκε το Κεφάλαιο Θήρας, με σκοπό την αποκλειστική διάθεση των εσόδων του κράτους από τη θήρα για την ανάπτυξη των πληθυσμών των θηραμάτων. Ανάλογες είναι οι προσπάθειες των κυνηγών σε πολλά Ευρωπαϊκά κράτη κυρίως στα πλαίσια ιδιωτικών πρωτοβουλιών (Lecocq 1993, 1996). Στις ΗΠΑ, οι πρόσοδοι από τη θήρα καλύπτουν το 75% του κόστους για την προστασία της άγριας πανίδας (Sparrowe 1993). Τα έσοδα προέρχονται από τον φόρο στα είδη κυνηγίου, και ειδικά οι κυνηγοί υδροβίων από το 1934 πληρώνουν κάθε έτος ένα ειδικό ένσημο (Duck Stamp) αποκλειστικά για την προστασία και διαχείριση των υδροβίων (US Fish and Wildlife Service 2000).
Χαρακτηριστικό είναι, ότι η τάση μείωσης του αριθμού των κυνηγών στις ΗΠΑ, έχει προκαλέσει ανησυχία για τον περιορισμό των προγραμμάτων που αφορούν την προστασία της άγριας πανίδας (DiCamillo and Schaefer 2000, Enck et al. 2000). Για το λόγο αυτό, ξεκίνησαν οργανωμένες προσπάθειες για την αύξηση της ενασχόλησης των πολιτών με τη θήρα (Jackson 1988, Thomas and Peterson 1993 από Enck et al. 2000, DiCamillo and Schaefer 2000).
2.1.1 Προστατευτικά οφέλη
Η θήρα αποτελεί παράγοντα αποτροπής της υποβάθμισης των υγροτόπων, έτσι:
Η κυνηγετική οργάνωση Ducks Unlimited στις ΗΠΑ (ιδρύθηκε το 1937), σε συνεργασία με τους ιδιοκτήτες γης και τους κρατικούς φορείς διατήρησε υγροτόπους συνολικού εμβαδού τρεισήμισι εκατομμυρίων εκταρίων, που αντιστοιχεί στο 1/4 περίπου του εμβαδού της Ελλάδας (J. Payne από Freese and Trauger 2000).
Στις ΗΠΑ, το 1/3 των κινδυνεύοντων και απειλούμενων ειδών της πτηνοπανίδας χρησιμοποιούν υγροτόπους που διατηρήθηκαν με το ένσημο (Duck Stamp) των κυνηγών (US Fish and Wildlife Service 2000).
Σε Εθνικό Πάρκο της Αυστρίας, η θήρα χρησιμοποιήθηκε στην ανάλυση κόστους οφέλους για την αποτροπή της κατασκευής υδροηλεκτρικών φραγμάτων κατά μήκος του Δούναβη (Kosz 1996).
Το 1959 στη Γαλλία, κυνηγός αγόρασε ένα υγρότοπο αποτρέποντας την αποξήρανση του. Με δικά του έξοδα αποκατάστησε τις λειτουργίες του υγροτόπου και στη διαθήκη του εξασφάλισε τη διατήρηση του. Ο υγρότοπος σήμερα εντάσσεται στις Περιοχές Ειδικής Προστασίας (SPA) και στο Δίκτυο Φύση 2000 (Lecocq 1998).
Στη Γαλλία στο υγροτοπικό σύμπλεγμα Camargue (υγρότοπος Ramsar), 5000 κυνηγοί νοικιάζουν έλη που διαφορετικά θα είχαν μετατραπεί σε ορυζοκαλλιέργειες (Skinner and Zalewski 1995).
Στην Ελλάδα, ο κυνηγετικός τουρισμός συμβάλλει στη προστασία των υγροτόπων. Ο Σφουγγάρης (1996) γράφει για τη λίμνη του Δύστου (Εύβοια): «Πριν από τα μέσα της δεκαετίας του '70, όταν επιτρεπόταν το κυνήγι στην περιοχή, οι κάτοικοι ναύλωναν βάρκες στους κυνηγούς από άλλα μέρη της Ελλάδας. Αργότερα, που το κυνήγι απαγορεύθηκε, οι κάτοικοι ζήτησαν την αποξήρανση της λίμνης για να αποκτήσουν χωράφια».
Οι κυνηγοί αποτρέπουν και καταγγέλλουν παράνομες πράξεις στον υγρότοπο, ενώ οι κυνηγετικές οργανώσεις στην Ελλάδα απασχολούν 202 ομοσπονδιακούς θηροφύλακες και άλλους 180 περίπου εποχιακούς. Ενδεικτικά, σε τέσσερις υγροτόπους Ramsar (Δέλτα Έβρου, Δέλτα Νέστου, Τεχνητή Λίμνη Κερκίνη και Δέλτα Αλιάκμονα, Αξιού, Λουδία) και για διάστημα 14 μηνών (1/2001 με 2/2002) η Ομοσπονδιακή Θηροφυλακή πραγματοποίησε 477 ημερήσιες επισκέψεις περιπολίες και υπέβαλε 56 μηνύσεις (Ι. Ρετζέπης 2002, προσωπική επικοινωνία).
Η θήρα ως προστατευτικό μέτρο χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού ειδών της πτηνοπανίδας. Στη Βόρεια Αμερική για παράδειγμα, ο υπερπληθυσμός μερικών ειδών χήνας προκάλεσε οικολογικά και οικονομικά προβλήματα. Οι θηραματολόγοι τότε, επέτρεψαν τη χρησιμοποίηση περισσότερων μέσων θήρευσης για να επιτευχθεί η μείωση του πληθυσμού τους (Ankney 1996).
2.1.2 Διαχειριστικά οφέλη
Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν πως το μεγαλύτερο πρόβλημα στη διαχείριση της άγριας πανίδας είναι η διαχείριση των ανθρώπων (Bellrose and Low 1978). Η θήρα είναι παραδοσιακή δραστηριότητα της υπαίθρου (Council of Europe 1995) και η άμεση επαφή των κυνηγών με τη φύση, η γνώση των ενδιαιτημάτων και των συνηθειών των ζώων, αυξάνει την υπευθυνότητα τους απέναντι στο φυσικό περιβάλλον (Tanner 1980, Peters Grant 1986, Hungerford and Volk 1990, Swan 1996 από Holsman 2000). Αποτέλεσμα είναι οι κυνηγοί να πραγματοποιούν δράσεις για τη βελτίωση και δημιουργία των υγροτόπων.
Ενδεικτικά:
Στο μεταναστευτικό διάδρομο τουΨ Μισισιπή (ΗΠΑ), οι σύλλογοι των κυνηγών είναι υπεύθυνοι για τη διαχείριση του 22% των υγροτόπων μέσης έως υψηλής σημασίας (Barkley and Bednarik 1968).
ΣεΨ υγρότοπο στην Αγγλία, η Βρετανική Ομοσπονδία Κυνηγίου (BASC) πήρε την πρωτοβουλία μαζί με τους ντόπιους κυνηγούς, να ιδρύσει επιτροπή για την προστασία των πτηνών σε συνεργασία με άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις και κρατικούς φορείς. Οι κυνηγοί διαχειρίστηκαν την περιοχή, επιτυγχάνοντας την αύξηση του πληθυσμού των χηνομόρφων και χαραδριομόρφων από 20.000 σε 200.000 σε διάστημα 18 ετών (Lecocq 1998).
Σε παράκτιο υγρότοπο (των περιοχών SPA καιΨ της Συνθήκης Ramsar) στην Αγγλία οι κυνηγοί εξέφρασαν την ανησυχία τους για την ανεξέλεγκτη θηρευτική πίεση. Η συζήτηση που προκλήθηκε μεταξύ των κυνηγετικών οργανώσεων και των κρατικών φορέων είχε ως αποτέλεσμα τον κατάλληλο σχεδιασμό της θήρας. Το κλειδί της επιτυχίας ήταν η ενημέρωση των κυνηγών ώστε να δείξουν εμπιστοσύνη στα διαχειριστικά μέτρα. Ο τοπικός κυνηγετικός σύλλογος άσκησε αυστηρό έλεγχο κατά τη χορήγηση των αδειών θήρας, ανέλαβε τη ρύθμιση της θηρευτικής πίεσης και χρηματοδότησε έργα βελτίωσης του υγροτόπου (Lecocq 1998).
Τα περισσότερα ιδρυτικά μέλη του Ομίλου Φίλων της Λίμνης ΜουριάςΨ (Ηλεία) είναι κυνηγοί, και πραγματοποιούν προσπάθειες για τη λήψη της απόφασης επαναδημιουργίας της λίμνης (Θ. Δάβος 2002, προσωπική επικοινωνία).
2.1.3 Επιστημονικά οφέλη
Οι κυνηγοί συμβάλλουν στην ίδρυση και λειτουργία ερευνητικών κέντρων, χρηματοδοτούν ερευνητικά προγράμματα και συμμετέχουν στη συλλογή των στοιχείων. Στη Μεσόγειο, αναφέρονται ως παραδείγματα η Ιταλική Εταιρεία των Κυνηγών Υδροβίων (ACMΑ, ιδρύθηκε το 1976) που πραγματοποιεί ερευνητικά προγράμματα (Sorrenti and Concialini 1992), και οι Ελληνικές Κυνηγετικές Οργανώσεις που καταγράφουν την κάρπωση των υδροβίων (πρόγραμμα “?ρτεμις”), συμμετέχουν στο Πρόγραμμα των Μεσοχειμωνιάτικων Mετρήσεων και παρακολουθούν τους πληθυσμούς των υδροβίων σε συγκεκριμένους υγροτόπους.
2.2 Τα οφέλη της θήρας για τον άνθρωπο
Η θήρα αποτελεί μέσο με το οποίο ο άνθρωπος αποκτά αρκετά από τα οφέλη που προσφέρει η άγρια πανίδα (Gilbert and Dodds 1992). Έτσι, αν και στον Παλαιό Κόσμο ο άνθρωπος άρχισε να ασχολείται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία πριν 12 χιλιετίες περίπου, ποτέ δεν έπαψε να είναι κυνηγός (Alvard and Kuznar 2001).
2.2.1 Κοινωνικά οφέλη
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τη θήρα δώρο των θεών. Τα οφέλη της θήρας για τον άνθρωπο έχουν καταγραφεί από την αρχαιότητα στο διδακτικό έργο «Κυνηγετικός» του ιστορικού Ξενοφώντα (434 με 355 π.Χ.). Η προετοιμασία του κυνηγού, η διεξαγωγή της θήρας στη φύση και η χρήση των θηραμάτων δημιουργούν τα εξής κοινωνικά οφέλη:
υγεία (τροφή, άσκηση του σώματος, των αισθήσεων και του νου)
απόκτηση γνώσεων οικολογίας, κυνηγεσίας, κυνολογίας
ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων
τέρψη.
Τα οφέλη που προσφέρει η θήρα ως πολυδιάστατη δραστηριότητα, ξεπερνούν τα πλαίσια των αθλημάτων και γενικότερα των δραστηριοτήτων αναψυχής. Σε έρευνες στις ΗΠΑ για το επίπεδο της ευχαρίστησης που προσφέρουν οι υπαίθριες δραστηριότητες (θήρα, σκι, κολύμβηση, ψάρεμα κ.τ.λ.), οι κυνηγοί και ιδιαίτερα των υδροβίων δήλωσαν την υψηλότερη ευχαρίστηση (Sparrowe 1990).
Κατά τον Leopold (1943), η θήρα έχει πολιτιστικές αξίες επειδή φέρνει τον άνθρωπο σε επαφή με τις παραδόσεις και την ταυτότητα του λαού του, του υπενθυμίζει ότι εξαρτάται από την τροφική αλυσίδα και συμβάλλει στην απόκτηση ηθικής απέναντι στη φύση. Στην ευρύτερη περιοχή του Δέλτα του Έβρου για παράδειγμα, σε πολλά νοικοκυριά μέχρι πρόσφατα στο χριστουγεννιάτικο γεύμα συμπεριλαμβανόταν η Σταχτόχηνα (Anser anser) (Π. Πλατής 2002, προσωπική επικοινωνία).
Η σημασία της θήρας των υδροβίων για τους Έλληνες κυνηγούς, γίνεται αντιληπτή από τις μεγάλες αποστάσεις που διανύουν για να βρεθούν στους υγροτόπους, και από το ότι υπάρχουν κυνηγοί ιδίως στη Δυτική και Βόρεια Ελλάδα που κατά κύριο λόγο ασχολούνται με τη θήρα των υδροβίων.
2.2.2 Οικονομικά οφέλη
Στη θήρα οφείλουν την ύπαρξή τους βιομηχανίες και καταστήματα ειδών κυνηγίου, ειδικά έντυπα, κυνοτροφεία, σχολές εκπαίδευσης κυνηγετικών σκύλων και σκοπευτικής αγωγής. Η θήρα συνεισφέρει στην οικονομική άνθηση επιχειρήσεων όπως παραγωγής και πώλησης σκυλοτροφών, πρατηρίων βενζίνης, ξενοδοχείων και εστιατορίων. Σοβαρά είναι τα οφέλη για τους κατοίκους της υπαίθρου, ιδιαίτερα των απομακρυσμένων περιοχών σε μια εποχή που είναι περιορισμένες άλλες μορφές τουρισμού. Μεγάλος αριθμός ατόμων απασχολείται στις κυνηγετικές οργανώσεις, σε υπηρεσίες, εκπαιδευτικά ιδρύματα και ινστιτούτα στο αντικείμενο της θήρας.
Το 1996 στις ΗΠΑ, η θήρα προκάλεσε εμπορική κατανάλωση 20,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων (Freese and Trauger 2000). Στην Ελλάδα δεν έχει πραγματοποιηθεί ανάλογη έρευνα, αλλά εκτιμάται ότι ανέρχεται στην τάξη των εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δραχμών ετησίως (Σκορδάς 2001). Για τον κυνηγό των υδροβίων προκαλείται επιπλέον οικονομική επιβάρυνση επειδή απαιτείται κατάλληλος εξοπλισμός (ρουχισμός κ.λ.π.) και συχνά ταξιδεύει μεγάλες αποστάσεις.
Έτσι:
Την κυνηγετική περίοδο 1997/98 στη Σκωτία, 4.150 επισκέπτες κυνηγοίΨ χήνας, παρέμειναν 14.500 ημέρες, ωφελώντας την τοπική οικονομία με δύο εκατομμύρια λίρες (National Goose Forum 2000).
Σε έρευνα των οικονομικώνΨ αξιών παράκτιου υγροτόπου της Αγγλίας, βρέθηκε ότι η θήρα αποτελεί την υψηλότερη άμεση αξία. Οι κυνηγοί ακόμα, κατασκευάζουν και συντηρούν γέφυρες κάνοντας δυνατή την πρόσβαση για τους επιστήμονες και περιηγητές (King and Lester 1995).
Στον υγρότοπο Camargue της Γαλλίας, η θήρα των υδροβίων δημιουργεί 74Ψ μόνιμες θέσεις εργασίας (Skinner and Zalewski 1995).
Οικονομικό όφελος προκύπτει και από τη χρησιμοποίηση της θήρας ως μέσο για την προστασία των καλλιεργειών από τις ζημιές που προκαλούν τα χηνόμορφα, με τους εξής τρόπους:
α) την αποζημίωση των γεωργών με τα έσοδα από τους κυνηγούς (Patterson 1991, Reed 1991, Zaccagnini 1993),
β) τον περιορισμό των πτηνών εντός συγκεκριμένων ζωνών (Owen and Black 1990) και γ) τη ρύθμιση του πληθυσμού στα επιθυμητά επίπεδα (Owen and Black 1990, Reed 1991).
2.2.3 Προστατευτικά οφέλη
Η θήρα δημιουργεί προστατευτικά οφέλη για τον άνθρωπο επειδή:
Οι κυνηγοίΨ επιβλέπουν απόμερες και παραμεθόριες περιοχές αποτρέποντας και καταγγέλλοντας παράνομες πράξεις. Ενδεικτικά, η παρουσία των κυνηγών επιδιώκεται από τις στρατιωτικές αρχές στην περιοχή του Έβρου (Γ. Χονδρογιώργος 2002, προσωπική επικοινωνία) και μειώνει το κόστος της φύλαξης των εγκαταστάσεων μιας επιχείρησης που βρίσκεται σε υγρότοπο της Βρετανίας (King and Lester 1995).
Η θήρα εξοικειώνει τους πολίτες με τα όπλα και το φυσικό περιβάλλον,Ψ διευκολύνοντας την προσαρμογή τους στις στρατιωτικές επιχειρήσεις (Α. Γαλάτης 2002, προσωπική επικοινωνία).
3. Η ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΘΗΡΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥΣ
Η καταστροφή και υποβάθμιση των υγροτόπων προκαλεί σοβαρές επιπτώσεις στους πληθυσμούς των υδροβίων (van Vessem et al. 1992, Hudson et al. 1994, Duncan et al. 1999, Καζαντζίδης και Ναζηρίδης 1999). Σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του 20ου αιώνα η πολιτική που ακολουθήθηκε για τους υγροτόπους ήταν η αποξήρανση τους. Το 61% (300.000 ha) του εμβαδού των ελληνικών υγροτόπων αποξηράνθηκε (Handrinos 1992). Στην υπόλοιπη Ευρώπη υπολογίζεται ότι καταστράφηκαν το 1/2 με 2/3 των υγροτόπων και συνεχίζεται η υποβάθμιση των εναπομεινάντων (Commission of European Communities 1995). Η περαιτέρω απώλεια και υποβάθμιση των υγροτόπων τις τελευταίες δεκαετίες στη Μεσόγειο, μπορεί να εξηγήσει το λόγο για τον οποίο από το 1974, έχει μειωθεί ο πληθυσμός μερικών ειδών υδροβίων σε σύγκριση με τους πληθυσμούς τους στην υπόλοιπη Ευρώπη (Delany et al. 1999). Οι Gerakis and Kalburtji (1998) αναφέρουν ότι οι γεωργικές πρακτικές που έχουν επιπτώσεις στη θηρευτική αξία των υγροτόπων Ramsar στην Ελλάδα, είναι η υπεράντληση για άρδευση, η επέκταση των καλλιεργειών, η καύση των υπολειμμάτων των καλλιεργειών, τα απόβλητα των κτηνοτροφικών μονάδων, η κατεργασία του εδάφους στα περιθώρια των αγρών, τα αγροχημικά, η μονοκαλλιέργεια και η υπερβόσκηση.
Η μείωση της θηρευτικής αξίας των υγροτόπων έχει επιπτώσεις στη θήρα. Ο αριθμός των Ελλήνων κυνηγών συνεχώς μειώνεται τα τελευταία έτη, και σύμφωνα με μαρτυρίες κυνηγών, πολλοί είναι αυτοί που περιόρισαν ή σταμάτησαν τις εξορμήσεις τους στους υγροτόπους. Η καταγραφή της κυνηγετικής προτίμησης του προγράμματος “?ρτεμις”, δείχνει ότι το ποσοστό των κυνηγετικών εξορμήσεων για υδρόβια και παρυδάτια περιορίζεται μεταξύ 2,5 ως 5,6% (κυνηγετικές περίοδοι 1994/95 έως 2000/01), αν και το σύνολο των εξορμήσεων για μεταναστευτικά θηράματα ανέρχεται σε 75% (Thomaides et al. 1999, Θ. Καραμπατζάκης 2002, προσωπική επικοινωνία). Στις ΗΠΑ αντίθετα, το 1993 η θήρα των ειδών πάπιας και χήνας αποτέλεσε το 1/3 της θηρευτικής δραστηριότητας για μεταναστευτικά θηράματα (Martin and Padding 1994 από Williams and Johnson 1995).
Στην υποβάθμιση της θήρας συμβάλλει η μη εφαρμογή κατάλληλης διαχείρισής της και η μη πραγματοποίηση έργων για την ανάπτυξη των πληθυσμών των υδροβίων. Τα έσοδα του Κεφαλαίου Θήρας δεν αξιοποιούνται πλήρως (Αραμπατζής 2000) και με ορθό τρόπο στον τομέα της προστασίας και διαχείρισης των θηραμάτων, και έχει υιοθετηθεί η φιλοσοφία της “απαγόρευσης” με υπερβολικές απαγορεύσεις της θήρας (αυστηρότερες από άλλα κράτη και χωρίς εκθέσεις τεκμηρίωσης) ως η “εύκολη λύση” της προστασίας.
Συνοπτικά ισχύουν τα εξής:
Η ολική απαγόρευση της θήρας ανήλθε μόλις τα τελευταία έτη στο 80% περίπου του εμβαδού των υγροτόπων με θηραματική αξία, ενώ οι υγρότοποι στους οποίους επιτρέπεται η θήρα (20%) είναι κυρίως μικρής θηραματικής αξίας (θηραματική αξία κατά τους Ζαλίδη και Μαντζαβέλα 1994, πίνακας 1). Στη Βρετανία αντίθετα, στους περισσότερους υγροτόπους επιτρέπεται η θήρα (M. Swan 2002, προσωπική επικοινωνία) και στη Δανία μετά τον επανασχεδιασμό του δικτύου καταφυγίων, η θήρα απαγορεύεται στο 18% του συνολικού εμβαδού των υγροτόπων (Madsen 1998). Συνυπολογίζοντας την αποξήρανση, η θήρα στην Ελλάδα περιορίστηκε στο 8% περίπου (20% που επιτρέπεται η θήρα επί του 40% που απέμεινε) του εμβαδού των υγροτόπων που υπήρχαν πριν 80 έτη.
Επιτρέπεται η θήρα 12 υδροβίων και παρυδάτιων ειδών που είναι ο μικρότερος αριθμός σε σύγκριση με άλλα κράτη της Μεσογείου και των Βαλκανίων: Ιταλία (16), Γαλλία (36), Ισπανία (15), Πορτογαλία (14), Μάλτα (21), Κύπρος (13), Σερβία (15), Τουρκία (19), Ρουμανία (32) (επικοινωνία με τις αντίστοιχες κυνηγετικές οργανώσεις και κρατικές υπηρεσίες, 2002).
Απαγορεύεται η χρήση μέσων προσέλκυσης (ομοιώματα και κράχτες), αντίθετα με τα προηγμένα θηραματοπονικά κράτη (π.χ. Βρετανία, Γαλλία, ΗΠΑ).
Η ημερήσια διάρκεια θήρας (μισή ώρα πριν την ανατολή και μισή ώρα μετά τη δύση του ηλίου) είναι μικρή σε σύγκριση με άλλα κράτη (π.χ. Βρετανία, Γαλλία, Κύπρος, Ολλανδία), έτσι οι ευκαιρίες κάρπωσης μειώνονται σοβαρά αφού οι αγριόπαπιες περνούν από τα καρτέρια των κυνηγών κυρίως όταν απαγορεύεται η θηρευσή τους.
Η κυνηγετική περίοδος (15/9 με 31/1) έχει περιοριστεί χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση. Η θήρα των υδροβίων παρατείνεται και το Φεβρουάριο στη Βρετανία και στη Σαρδηνία της Ιταλίας, ενώ στη Γαλλία ξεκινά από 10/8.
Τα ανωτέρω, σε συνδυασμό με τη μεγαλύτερη θηρευτική ζήτηση των τελευταίων δεκαετιών και την απουσία ρύθμισης της θήρας στον υγρότοπο, οδήγησαν στη μείωση της ποιότητας θήρας. Γεγονός, που δεν περιορίζει απλώς τα οφέλη της θηρευτικής αξίας των υγροτόπων, αλλά επιπλέον:
1) Προκαλεί τη λαθροθήρα, αφού στερεί το αίσθημα δικαίου στον πολίτη/κυνηγό, ο οποίος αναρωτάται για την ορθότητα των απαγορευτικών διατάξεων και κατά επέκταση αμφισβητεί όλο το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τη θήρα.
2) Αυξάνει τη θηρευτική πίεση στις επιτρεπόμενες εκτάσεις και στους πληθυσμούς άλλων θηραματικών ειδών.
3) Περιορίζει και υποβιβάζει το έργο των Ελλήνων θηραματολόγων, ορνιθολόγων, δασολόγων και θηροφυλάκων.
4) Προκαλεί την αντιπαράθεση των κυνηγετικών οργανώσεων με τους κρατικούς φορείς και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η συνεργασία τους για τη δημιουργία μιας ισχυρής συμμαχίας για την προστασία των υγροτόπων.
4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1) Τα πολλαπλά οφέλη που δημιουργεί η θήρα καθιστούν την θηρευτική αξία των υγροτόπων σημαντική.
2) Η θήρα ως ορθολογική χρήση συμβάλλει στην προστασία, διαχείριση και έρευνα των υγροτόπων.
3) Η πολιτική για τη θήρα στους ελληνικούς υγροτόπους εξαντλείται σε ατεκμηρίωτες και αυστηρότερες από άλλα κράτη απαγορεύσεις.
4) Η θήρα σήμερα έχει περιοριστεί στο 20% του εμβαδού των ελληνικών υγροτόπων ή στο 8% περίπου του εμβαδού των υγροτόπων που υπήρχαν πριν 80 έτη.
5) Η θήρα έχει υποβαθμιστεί στην Ελλάδα με σοβαρές επιπτώσεις για τους υγροτόπους και τον άνθρωπο.
Οι Κοινοτικές Οδηγίες 79/409, 92/43, η Σύμβαση Ραμσάρ, η Αφρικανο/Ευρασιατική Συμφωνία για τα Υδρόβια Πτηνά και η Στρατηγική για τους Μεσογειακούς Υγροτόπους, αναφέρουν ότι η θήρα των υδροβίων θα πρέπει να διαχειριστεί σε αειφορική βάση και όχι να απαγορευτεί. Επιβάλλεται η άμεση λήψη μέτρων για την προστασία των υγροτόπων και της άγριας πανίδας μέσα από την ανάπτυξη και την ορθολογική χρήση της θήρας.
Ειδικότερα πρέπει:
1) Το Κεφάλαιο Θήρας να αποτελέσει οικονομικό πόρο για την προστασία των υγροτόπων και τη διαχείριση της θήρας σε αυτούς σύμφωνα με το άρθρο 265 του Ν.Δ. 86/69.
2) Να δημιουργηθεί Οργανισμός Θήρας για τη χάραξη πολιτικής, την εφαρμογή διαχειριστικών μέτρων και την ανάπτυξη διεθνών συνεργασιών.
3) Οι αρμόδιοι φορείς να στελεχωθούν με θηραματολόγους και να καταρτισθούν τα στελέχη τους.
4) Να ενισχυθεί το μοντέλο του Σώματος της Ομοσπονδιακής Θηροφυλακής.
Τα ανωτέρω είναι προϋποθέσεις για να πραγματοποιηθούν:
1) Η αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου που διέπει τη θήρα.
2) Η εφαρμογή προγραμμάτων εκπαίδευσης και ενημέρωσης των κυνηγών.
3) Ο σχεδιασμός του δικτύου καταφυγίων και η εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων για τη θήρα στους υγροτόπους.
4) Η αξιοποίηση των κυνηγετικών οργανώσεων στις προσπάθειες για την προστασία των υγροτόπων.
5) Η παροχή κινήτρων στους κυνηγούς (ιδιαίτερα τους ντόπιους) για τη δραστηριοποίηση τους στην προστασία των υγροτόπων.
6) Η υλοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων για τη θήρα στους υγροτόπους.
7) Η ενημέρωση της κοινής γνώμης για τα οφέλη της θήρας.
Initial
Back
